«ΣΙΒΥΛΛΑ, Το Τίμημα Της Ύβρεως», της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου – Γράφει η Κλειώ Τσαλαπάτη

«ΣΙΒΥΛΛΑ, Το Τίμημα Της Ύβρεως», της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου – Γράφει η Κλειώ Τσαλαπάτη

Εκδόσεις: Άνεμος

Σελίδες: 404

Τιμή με έκπτωση: 14,40€

Η εξαίρετη Δήμητρα Παπαναστασοπούλου είναι γνωστή για το αξιόλογο συγγραφικό της έργο το οποίο πάντοτε περιέχει κομμάτια της Ιστορίας που τα ενσωματώνει στην ευρηματική και πρωτότυπη μυθοπλασία της, αφού πρώτα τα ερευνήσει και τα μελετήσει ενδελεχώς. Όταν έμαθα πως το νέο μυθιστόρημά της με τίτλο «Σίβυλλα, Το Τίμημα Της Ύβρεως», που κυκλοφορεί από τον αγαπημένο Άνεμο, συνδυάζει την πλουσιότατη ελληνική μυθολογία με αναρίθμητα ιστορικά στοιχεία, ο ενθουσιασμός και η ανυπομονησία μου χτύπησαν κόκκινο. Κι αυτό γιατί ως αναγνώστρια γαλουχήθηκα με την «Ιλιάδα», την «Οδύσσεια», την «Αργοναυτική Εκστρατεία» και γενικά την ελληνική και ξένη μυθολογία, ενώ ωριμάζοντας κατέληξα πως η μεγάλη μου αγάπη στη λογοτεχνία είναι αδιαμφισβήτητα το ιστορικό μυθιστόρημα. Το γεγονός πως το συγκεκριμένο χειρόγραφό της ήρθε στα χέρια μου για να αναλάβω την επιμέλειά του, νομίζω ότι είναι η απτή απόδειξη της ισχύος του αποφθέγματος του Coelho που υποστηρίζει πως «όταν θέλεις κάτι πάρα πολύ, τότε ολόκληρο το σύμπαν συνωμοτεί για να το αποκτήσεις». Ήταν λοιπόν εξαιρετική τιμή για μένα και ιδιαίτερη χαρά που είχα την ευκαιρία να διαβάσω από τους πρώτους ένα ιστορικό μυθιστόρημα κυριολεκτικά επικό, όχι μόνο εξαιτίας του εύρους των χρονικών περιόδων τις οποίες καλύπτει, αλλά κυρίως λόγω της σύλληψης και διαμόρφωσης μιας πλοκής πρωτότυπης, συναρπαστικής και καθηλωτικής, που μαγεύει τον αναγνώστη από τις πρώτες κιόλας σελίδες, ενώ εξακολουθεί να παραμένει στο μυαλό του για πολύ καιρό αφότου τελειώσει την ανάγνωσή του.

          Η συγγραφέας μάς παρασύρει σε μια αναγνωστική περιπλάνηση, όπου συνυφαίνεται η ατόφια Ιστορία με τον μύθο, ξεκινώντας από την αρχαιότητα και συγκεκριμένα από τον 4ο μ. Χ. αιώνα στους Δελφούς. Το μαντείο, οι Πυθίες και οι περίφημοι χρησμοί τους έχουν πλέον υποβαθμιστεί, καθώς η νέα θρησκεία, ο χριστιανισμός, εκτοπίζει ολοένα και περισσότερο τους παλιούς θεούς, μέχρι την ολοκληρωτική τους εξαφάνιση. Κατόπιν μεταφερόμαστε στον 14ο και 15ο αιώνα και στη Χίο της Γενουάτικης κυριαρχίας, περίοδο κατά την οποία εκτυλίσσεται και το μεγαλύτερο κομμάτι του βιβλίου, αλλά και στη Γένουα της ίδιας εποχής, στη Βασιλεύουσα και στη στέψη του Μανουήλ Παλαιολόγου του Β΄, στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας και σε μία από τις εκστρατείες του Τιμούρ του Χωλού –ή γνωστότερου ως Ταμερλάνου–, καθώς και στην τραγική πολιορκία της Πόλης και τη μοιραία Άλωσή της το 1453. Το τελευταίο μέρος του βιβλίου διαδραματίζεται στις αρχές του 20ου αιώνα στη Φώκαια των Μικρασιατικών παραλίων, όπου και γινόμαστε μάρτυρες της ολοκληρωτικής καταστροφής της από τους Νεότουρκους του Κεμάλ το 1914, καθώς και στη Χίο που δέχτηκε τα σαρωτικά κύματα των απεγνωσμένων προσφύγων, οι οποίοι κατέκλυσαν στη συνέχεια και τα υπόλοιπα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.

          Δε θα επιχειρήσω καν να σας περιγράψω την πλοκή αυτού του εμβληματικού βιβλίου, απλά γιατί είναι πρακτικώς αδύνατο να το κατορθώσω μέσα σε λίγα λεπτά. Τα γεγονότα, οι τοποθεσίες, οι ήρωες –ιστορικά πρόσωπα και μη– είναι απλώς αναρίθμητα, καθώς η Δήμητρα Παπαναστασοπούλου μέσα σ’ έναν μόνο τόμο μπόρεσε να συμπεριλάβει όσα άλλοι συγγραφείς θα περιέγραφαν τουλάχιστον σε τριλογία. Κατά τη διάρκεια της αλησμόνητης αυτής περιπλάνησής μας στις σελίδες της «Σίβυλλας», θα ταξιδέψουμε μέχρι το μαντείο των Δελφών και θα γνωρίσουμε έναν κόσμο που ενέπνευσε για αιώνες σεβασμό και δέος για τους θεόπνευστους χρησμούς που έδιναν οι εκστασιασμένες Πυθίες του. Θα δούμε έναν ολόκληρο αρχαίο πολιτισμό να φθίνει και να δίνει τη θέση του σ’ έναν άλλο, παρασύροντας στη λήθη ένα από τα σπουδαιότερα αρχαιοελληνικά μνημεία. Θα γνωρίσουμε εκ των έσω τους Γενουάτες ευγενείς της Χίου και την αρμονική, αν και όχι πάντα ειρηνική, συνύπαρξή τους με τους ντόπιους Έλληνες. Θ’ αρμενίσουμε σε θάλασσες άλλοτε γαλήνιες κι άλλοτε φουρτουνιασμένες, πάνω στη γαλέρα «Οργετού», νιώθοντας να μας ραπίζει η αλμύρα του ανοιχτού πελάγους και ακούγοντας τις ανάλγητες προσταγές σκληροτράχηλων ναυτικών, που έχουν αφιερώσει από νωρίς την ίδια τους την ύπαρξη στην απαιτητική και κυκλοθυμική αφέντρα. Θα γίνουμε μάρτυρες του μεγαλείου και της απαράμιλλης σαγήνης και πολυτέλειας του Βυζαντινού πολιτισμού, όταν μπούμε κι εμείς μέσα στην ολόλαμπρη Αγία Σοφία και παρατηρήσουμε με κάθε λεπτομέρεια τη στέψη ενός αυτοκράτορα. Θα περιπλανηθούμε στο βαρβαρικό στρατόπεδο του Τιμούρ Λενκ και θα βιώσουμε τη συθέμελη καταστροφή της Σμύρνης το 1402 και τα σαδιστικά, απάνθρωπα μαρτύρια που υπέστησαν όσοι είχαν την ατυχία να αιχμαλωτιστούν. Θα πλεύσουμε προς τη Γένουα και τη Φλωρεντία και θα δούμε από κοντά μνημειώδη κτίρια και έργα μεγάλων ζωγράφων, ενώ θα μάθουμε ακόμα και την ιστορία των αμφιλεγόμενων Ναϊτών Ιπποτών. Θα βιώσουμε με συγκλονιστικές λεπτομέρειες την πολιορκία της Πόλης και θα νιώσουμε υπερήφανοι για όσους πολέμησαν με απαράμιλλο θάρρος επάνω στις επάλξεις των τειχών. Θα καταλήξουμε κάποιους αιώνες αργότερα να βλέπουμε δυστυχώς την Ιστορία να επαναλαμβάνεται, ενώ άλλοι πιο σύγχρονοι αλλά εξίσου αξιοθαύμαστοι ήρωες δίνουν τη δική τους μάχη για επιβίωση και πραγματοποίηση των ονείρων τους.

          Αυτό που θα αισθανθεί ο αναγνώστης διαβάζοντας το νέο ιστορικό μυθιστόρημα της συγγραφέως –πέρα από τον καθαρό, γνήσιο θαυμασμό για το αξεπέραστο συγγραφικό της ταλέντο– είναι απόλυτο δέος για την αδιαμφισβήτητη και σε βάθος ιστορική έρευνα που πραγματοποίησε πριν καν ξεκινήσει τη συγγραφή του. Δεν μπορεί να κατανοηθεί διαφορετικά η ενσωμάτωση αναρίθμητων και σχετικά άγνωστων έως τώρα ιστορικών γεγονότων και λεπτομερειών από κάθε χρονική περίοδο στην οποία αναφέρεται. Θα μου επιτρέψετε εδώ, προς επαλήθευση όσων γράφω, να σας παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα από τη σελίδα 71 του βιβλίου, το οποίο αναφέρεται στην εκπαίδευση του μικρού Ζωρζή Νεγρεπόντη στη ναυσιπλοΐα και το εμπόριο, ενόσω ταξιδεύει με τη γαλέρα «Οργετού», με τον πατέρα και τον παππού του:

Τα πρωινά, ο Πέτρος και ο Ζαννής τον βομβάρδιζαν εναλλάξ με ερωτήσεις πάνω σε όσα είχε μελετήσει την προηγούμενη. Ο Ζωρζής έπρεπε να απαντά σωστά, μιλώντας ιταλικά, τη σπουδαιότερη γλώσσα απ’ όλες, επειδή ήταν η γλώσσα του εμπορίου και της ναυσιπλοΐας.

«Πόσα βενετικά τορνεσέλι έχει ένα υπέρπυρο;»

«Ενενήντα έξι».

«Πόσα γρόσια έχει ένα δουκάτο;»

«Είκοσι τέσσερα γρόσια ή τρία υπέρπυρα».

«Ποια είναι τα σπουδαιότερα εμπορεύματα;»

«Η μαστίχα μας, η στυπτηρία, το αλάτι και τα προϊόντα πολυτελείας».

«Ποια είναι αυτά;»

«Τα πορτοκάλια, τα μπαχαρικά και οι πολύτιμες πέτρες».

«Ποια είναι η τιμή του σιταριού;»

«Δεκαοκτώ υπέρπυρα οι εκατό μεζούρες».

«Ποια η τιμή της μαστίχας;»

«Δύο υπέρπυρα τα εκατό κιλά».

«Από πού παίρνουμε ζάχαρη;»

«Από την Κύπρο».

Η συγγραφέας μέσα απ’ αυτές τις επτά σύντομες ερωταποκρίσεις μάς δίνει μια συνολική εικόνα των χρηματοοικονομικών συνθηκών και του εμπορίου που ίσχυαν στη Μεσόγειο του 14ου αιώνα. Δεν τολμώ καν να σκεφτώ πόσες ιστορικές πηγές συμβουλεύτηκε ώστε να συγγράψει τη συγκεκριμένη στιχομυθία, η οποία μάς δίνει τόσες συμπυκνωμένες πληροφορίες. Πολλά ακόμα θα μπορούσα να σας σχολιάσω απ’ αυτό το εκπληκτικό βιβλίο, τα οποία με άφησαν πραγματικά κατάπληκτη, όμως πολύ φοβάμαι πως θα βαρεθείτε να διαβάζετε. Οπότε, προτού κλείσω, σας παραθέτω ένα ακόμη απόσπασμα από τις σελίδες 160 και 161 όπου ξεναγούμαστε στην περίφημη αίθουσα του θρόνου του παλατιού των Βλαχερνών, το επονομαζόμενο Χρυσοτρίκλινο, με μία λεπτομερή περιγραφή την οποία προσωπικά δεν έχω συναντήσει σε κανένα άλλο μυθιστόρημα και που αξίζει να επισημανθεί, καθώς καταδεικνύει την υπεροχή του Βυζαντίου, μιας αυτοκρατορίας που όμοιά της δεν υπήρξε:

Μια από τις αψίδες ξεχώριζε με τις δύο μεγάλες, βαριές, ασημένιες και σκαλισμένες με τέχνη θύρες, που οδηγούσαν στο εσωτερικό του παλατιού. Οι υπόλοιπες επτά σχημάτιζαν ανοιχτές εσοχές με σμαλτωμένα ράφια γεμάτα θησαυρούς, με σκοπό να προκαλέσουν το δέος και τον θαυμασμό των επισκεπτών: βαριά κοσμήματα, χρυσοκέντητα βασιλικά φορέματα στολισμένα με πολύτιμες πέτρες, βαλσαμωμένα ζώα, όπως παγώνια και παραδεισένια πουλιά, μεγάλα σκαλιστά ασημένια πιάτα, ολόχρυσα ποτήρια με περίτεχνες βάσεις και πολλά ακριβά και σπάνια αντικείμενα, φερμένα απ’ όλον τον κόσμο.

Τα πολύτιμα, τεράστια χαλιά Ανατολής που σκέπαζαν το δάπεδό της ήταν αριστουργήματα τεχνικής και συνδυασμού χρωμάτων. Ασημένιες ημισφαιρικές αρωματοδόχες –κρεμασμένες από τον πανύψηλο θόλο με μακριές, χρυσές αλυσίδες, στις οποίες έκαιγαν πανάκριβα αρώματα από τις Ινδίες και τη μακρινή Ανατολή– σκορπούσαν την ευωδία τους στον χώρο. Ακριβά πολυκάντηλα φώτιζαν ονειρικά με το τρεμουλιαστό τους φως την τεράστια αίθουσα προσθέτοντας κι άλλο μυστήριο, κι άλλο σεβασμό, κι άλλο δέος.

Όλα αυτά άφηναν εκστατικούς και μαγεμένους τους καλεσμένους, όσο ισχυροί κι αν ήταν. Πριν συνηθίσουν στο μεγαλείο της ατμόσφαιρας, άνοιγαν οι ασημένιες θύρες και εμφανιζόταν ο αυτοκράτορας, ντυμένος στα χρυσά, με την πολυπληθή συνοδεία του. Βάδιζε με αργά βήματα και καθόταν στον ολόχρυσο θρόνο του έχοντας απέναντί του όλους τους παρευρισκόμενους. Δεξιά και αριστερά του θρόνου υψώνονταν τεράστια τεχνητά δένδρα με ασημένιους κορμούς και ολόχρυσα φύλλα. Διασκορπισμένα πετράδια πάνω στα φύλλα πρόσθεταν τις αντανακλάσεις τους δημιουργώντας απόκοσμες, παραμυθένιες εικόνες.

Ο χρυσός και οι πολύτιμες πέτρες των ενδυμάτων και του στέμματος μαζί με τα χρυσοστόλιστα σκήπτρα, τα φανταχτερά λάβαρα και τις πολύχρωμες σημαίες, κάτω από τους ήχους των εμβατηρίων, συνέτειναν ώστε ο αυτοκράτορας να φαντάζει απόμακρος και πανίσχυρος. Στα πόδια του θρόνου, ως φύλακες, δύο ολόχρυσα λιοντάρια, μισοξαπλωμένα με τις ουρές και τις χαίτες τους ανασηκωμένες, έμοιαζαν αληθινά. Μάλιστα, μπορούσες να τα κουρδίσεις και ν’ αρχίσουν να βγάζουν άγριους βρυχηθμούς, ενώ κουνούσαν τις ουρές τους απειλητικά, κάτι που έκοβε τα ύπατα των επισκεπτών.

Όταν η ακρόαση τελείωνε, λάμβανε χώρα το πιο εκπληκτικό θέαμα στον κόσμο. Ο θρόνος, με τον αυτοκράτορα καθισμένο επάνω του, άρχιζε να ανεβαίνει και να εξαφανίζεται από την αίθουσα. Οι ολόχρυσες, μεγάλες φτερούγες που αγκάλιαζαν τον θρόνο, έδιναν την εντύπωση στους θεατές ότι ο αυτοκράτορας υψωνόταν στον ουρανό με τη βοήθεια των αγγέλων.

          Ανεπαρκή όσα μπορούν να γραφτούν για ένα τόσο αριστουργηματικό και συναρπαστικό βιβλίο που δε θα λησμονήσω ποτέ και το οποίο θα μπορέσετε να εκτιμήσετε δεόντως μονάχα όταν το διαβάσετε οι ίδιοι, και όταν το ξαναδιαβάσετε κάμποσες φορές θέλοντας να ξανανιώσετε τον ίδιο άκρατο ενθουσιασμό της πρώτης ανάγνωσης. Οφείλω τα ειλικρινή και θερμά μου συγχαρητήρια στην αγαπημένη συγγραφέα για το νέο καθηλωτικό πόνημά της «Σίβυλλα, Το Τίμημα Της Ύβρεως», το οποίο εμπλουτίζει πραγματικά τη νέα, ποιοτική, ελληνική λογοτεχνία και ειδικότερα την απαιτητική κατηγορία του ιστορικού μυθιστορήματος. Διαβάστε το, Φίλοι μου!

Υπόθεση Οπισθόφυλλου:

Μια μαγική, μυθική ύπαρξη γεννιέται και μεγαλώνει στον απαιτητικό δέκατο τέταρτο αιώνα, με προορισμό να φέρει σε πέρας την προσωπική της δοκιμασία. Τυφλωμένη από τις τεράστιες ικανότητες που διαθέτει και τον άκρατο εγωισμό της θα επαναστατήσει, θα θελήσει να σπάσει τις αλυσίδες της νομοτέλειας στην οποία είναι υποχρεωμένη να υπακούει και θα το πληρώσει πολύ ακριβά.

Θα καταφέρει να βρει τη δύναμη να φτάσει στην ουσία των πραγμάτων και να δει καθαρά τον λόγο της υπόστασής της; Όταν όλα καταρρεύσουν, θα έχει μια δεύτερη ευκαιρία να επανορθώσει;

Ένα έπος γεμάτο αρμύρα, κάστρα και πέλαγος, με άντρες σκληρούς και δυνατούς, που εκτείνεται από την αρχαιότητα έως και τον εικοστό αιώνα.

Η Χίος απέναντι στη Γένουα, η στέψη ενός Παλαιολόγου στην Αγία Σοφία, ένας λαός αντιμέτωπος με βαρβαρικά στίφη, η μοιραία και τραγική άλωση της Πόλης.

Όλα μέσα από τα μάτια και τις πράξεις αυτής της σαγηνευτικής Σίβυλλας.

Μια καταιγιστική γραφή, μια καθηλωτική μυθοπλασία ανάμεσα στην Ιστορία και τον μύθο που αγγίζει τα όρια του θρύλου και συνταράσσει, για να μας αφήσει στο τέλος τη λυτρωτική γεύση της ολοκλήρωσης, της αισιοδοξίας και της νίκης.