«Η ΚΕΝΤΗΣΤΡΑ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ», της Κάθριν Γκάουτσι – Γράφει η Κλειώ Τσαλαπάτη - «THE EMBROIDERER», By Kathryn Gauci - Written by Clio Tsalapati

«Η ΚΕΝΤΗΣΤΡΑ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ», της Κάθριν Γκάουτσι – Γράφει η Κλειώ Τσαλαπάτη

Εκδόσεις: Ωκεανός

Σελίδες: 688

Τιμή: 16,60€

          Η γνωριμία μου με τη συγγραφέα του εξαιρετικού, αριστουργηματικού χωρίς υπερβολή, μυθιστορήματος «Η Κεντήστρα Της Σμύρνης», την αγαπητή Κάθριν Γκάουτσι, έγινε πριν ακόμα πάρω στα χέρια μου το βιβλίο της. Βλέποντας το εκπληκτικό, πανέμορφο εξώφυλλό του στο site των εκδόσεων Ωκεανός και διαβάζοντας την υπόθεση του βιβλίου αλλά και τη βιογραφία της συγγραφέως, μου ήρθε η ιδέα να επικοινωνήσω με την ίδια, μέσω του ιστολογίου της, ώστε να της προτείνω –εάν φυσικά θα την ενδιέφερε– να μου παραχωρήσει μία συνέντευξη για το δικό μου ιστολόγιο με αφορμή αυτό το βιβλίο της. Δεν ήμουν καθόλου σίγουρη ότι η κ. Γκάουτσι θα είχε καν τον χρόνο για να διαβάσει το mail μου, πόσω μάλλον να ανταποκριθεί θετικά στην πρότασή μου. Κι όμως, η αντιμετώπισή μου από την εξαίρετη συγγραφέα ήταν πολύ πάνω από τις προσδοκίες μου, καθώς δέχτηκε με μεγάλη προθυμία να απαντήσει στις ερωτήσεις μου. Διαπίστωσα ότι πρόκειται για έναν άνθρωπο βαθιά καλλιεργημένο, με πολλά ενδιαφέροντα και μεγάλη αγάπη για τη χώρα και τον πολιτισμό μας. Και είναι γεγονός –όπως και η ίδια διατείνεται– πως θεωρεί την Ελλάδα πνευματική πατρίδα της, παρόλο που η ίδια γεννήθηκε στην Αγγλία, αφού μόνο ένας άνθρωπος που αγαπά τη χώρα μας πραγματικά σαν δεύτερη πατρίδα του θα μπορούσε να γράψει για την Ιστορία της με τέτοια υπευθυνότητα, ευαισθησία και ακρίβεια. Αρχίζοντας μέσα στις φετινές διακοπές μου να διαβάζω το βιβλίο της, συνειδητοποίησα ότι η χαρισματική συγγραφέας, με την «Κεντήστρα Της Σμύρνης», έχει γράψει ένα μοναδικό ιστορικό μυθιστόρημα, ένα έπος γύρω από μία οικογένεια και την πορεία της στο πέρασμα του χρόνου και μέσα στη δίνη των πολλών και σημαντικών ιστορικών γεγονότων του Ελληνισμού. Αναμφισβήτητα, οφείλουμε να το χαρακτηρίσουμε ως ιστορικό μυθιστόρημα, παρόλο που οι κύριοι χαρακτήρες του βιβλίου δεν είναι κάποια από τα γνωστά ιστορικά πρόσωπα της εποχής. Είναι, όμως, οι ανώνυμοι πρωταγωνιστές της Ιστορίας, αυτοί που επηρεάστηκαν, επλήγησαν και μάτωσαν περισσότερο από οποιονδήποτε επώνυμο, από τις αποφάσεις που ελήφθησαν για εκείνους ερήμην τους.

          Το βιβλίο με μάγεψε ευθύς εξαρχής με το δυναμικό ξεκίνημά του στο τραγικό νησί της Χίου το 1822, λίγο πριν τη σφαγή των κατοίκων και τη μεγάλη καταστροφή του από τους Οθωμανούς. Η συγγραφέας μάς αναπαριστά με εκπληκτική ζωντάνια και αληθοφάνεια τις φρικιαστικές στιγμές που έζησαν όσοι κάτοικοι δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν με κάποιο πλωτό μέσο για άλλα κοντινά νησιά. Η Άρτεμις, μία πανέμορφη ετοιμόγεννη Χιώτισσα, αναγκάζεται να καταφύγει με την πιστή δούλα και παραμάνα της Ευφροσύνη στη Νέα Μονή της Χίου. Μέσα στο μοναστήρι και λίγο πριν αυτό πέσει στα χέρια των εξαγριωμένων Τούρκων, που ζητούσαν εκδίκηση για τον ξεσηκωμό των Ελλήνων, η νέα γυναίκα με τα μοναδικά μάτια στο χρώμα του αμέθυστου, γεννά το μωρό της. Ανήμπορη να το φροντίσει η ίδια, το παραδίδει στην Ευφροσύνη ζητώντας της να το φυγαδέψει, προστατεύοντάς το από την οθωμανική λεπίδα που πλησιάζει ακάθεκτη. Η Ευφροσύνη μπροστά στην απειλή της σκλαβιάς αποφασίζει να αυτοκτονήσει πέφτοντας στο κενό πάνω από το τείχος του μοναστηριού, αφού όμως πρώτα κατορθώνει να κρύψει με ασφάλεια το νεογέννητο, κατεβάζοντάς το με ένα σχοινί σε έναν θάμνο έξω από το τείχος. Το επόμενο ξημέρωμα και αφού η οργή των Τούρκων έχει καταλαγιάσει και το αίμα έχει βάψει άλικη σχεδόν όλη τη Χίο, ένας έφιππος άντρας περνάει έξω από το μοναστήρι της Νέας Μονής και παίρνει το βρέφος κατευθυνόμενος προς άγνωστο προορισμό.

Αυτή είναι και η συγκλονιστική αρχή για μία περιπλάνησή μας σε διακόσια σχεδόν χρόνια της Ελληνικής Ιστορίας, την οποία «παρατηρούμε» και «βιώνουμε» με τον πιο παραστατικό τρόπο, μέσα από τις ημέρες και τα έργα της Δήμητρας Λαμαρτέν και των απογόνων της, αλλά και τις ολοζώντανες περιγραφές της συγγραφέως. Το ξεκίνημα, όμως, της καταιγιστικής περιπέτειας γίνεται από το Λονδίνο του 1972, όταν η Ελένη, εκτιμήτρια έργων τέχνης και υπεύθυνη σε γνωστή γκαλερί, ειδοποιείται να σπεύσει κοντά στην ετοιμοθάνατη θεία της Μαρία, η οποία μένει στην Αθήνα. Η απρόσμενη αυτή επίσκεψη στον μακρινό τόπο καταγωγής της, θα ανασύρει παλιά, κρυμμένα, ένοχα μυστικά και θα αποκαλύψει στην Ελένη όλη την ιστορία της οικογένειάς της, όπως δεν θα μπορούσε ποτέ να την έχει φανταστεί.

Μέσα από τη διήγηση της Μαρίας, μεταφερόμαστε στις αρχές του 20^ου αιώνα, συναντώντας τη Δήμητρα Λαμαρτέν, που κατοικεί στη Σμύρνη και έχει δημιουργήσει έναν μύθο γύρω από το όνομά της και τη σπάνια ικανότητά της να κεντάει αριστουργήματα. Δικαίως έχει χριστεί επίσημη κεντήστρα της οθωμανικής αριστοκρατίας και η φήμη της έχει φτάσει μέχρι την Υψηλή Πύλη και τη Βαλιδέ σουλτάνα. Παρά την ελληνική καταγωγή της και τον γάμο της με τον Γάλλο ζωγράφο Ζαν-Πωλ Λαμαρτέν, η χαρισματική γυναίκα έχει μάθει τις τουρκικές συνήθειες, τις έχει υιοθετήσει και τις απολαμβάνει όπως και οι μουσουλμάνες. Θεωρεί πως η συμβίωση των δύο λαών δεν είναι αδύνατη και έχει ανθρώπους που εμπιστεύεται τυφλά και την εκτιμούν απεριόριστα από διάφορες εθνικότητες και θρησκείες, αφού η Σμύρνη ήταν τότε ένα διεθνές κέντρο πολιτισμού, τεχνών και εμπορίου. Έχει οικοδομήσει μία τεράστια περιουσία γύρω από την τέχνη την οποία υπηρετεί και έχει φροντίσει να τη μάθει στην εγγονή της Σοφία, στην οποία διακρίνει το δικό της σπάνιο χάρισμα. Η Σοφία, με σπάνιο επιχειρηματικό πνεύμα και πολλές ικανότητες –πέρα από το αριστουργηματικό της κέντημα–, ανοίγει στην Κωνσταντινούπολη έναν οίκο υψηλής ραπτικής, στη Μεγάλη Οδό του Πέραν, μία από τις αριστοκρατικότερες περιοχές της Πόλης, με το όνομα «La Maison Du L’ Orient» και γνωρίζει τεράστια επιτυχία με τις μοναδικές δημιουργίες της, μέσα από τις οποίες προσπαθεί να «παντρέψει» την κουλτούρα της Δύσης με αυτήν της Ανατολής.

Όμως, η ευημερία, η ελευθερία και η ειρήνη είναι αγαθά πολύτιμα, ευάλωτα και ευαίσθητα στους πολιτικούς χειρισμούς, τις σκοπιμότητες της εξουσίας και τα μεγάλα και αναπόφευκτα ιστορικά γεγονότα, που καθορίζουν τις μοίρες και τις ζωές των απλών ανθρώπων. Οι δυσμενείς πολιτικές συνθήκες, οι ραδιουργίες ανθρώπων που είχαν ως απώτερο και μοναδικό σκοπό το προσωπικό τους συμφέρον και τα αναπάντεχα τραγικά ιστορικά γεγονότα, που συμβαίνουν πάντα παρά τη θέληση των πολλών και ασήμαντων πολιτών, αλλάζουν τα δεδομένα για τους ήρωές μας, αλλά και την πορεία που θα ακολουθήσουν θέλοντας και μη στη ζωή τους. Η συγγραφέας χρησιμοποιώντας τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που προκλήθηκαν στα Βαλκάνια και τη Μικρά Ασία, από ιστορικά γεγονότα όπως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Μικρασιατική Καταστροφή, η Ανταλλαγή των Πληθυσμών, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Κατοχή και ο Εμφύλιος, ξετυλίγει τους ταραχώδεις βίους των αμέτρητων ηρώων της στο πέρασμα του χρόνου. Ήρωες οι οποίοι άλλοτε αντιστέκονται, πέφτουν κάτω πληγωμένοι από τα χτυπήματα της Μοίρας και βρίσκουν το σθένος να ξανασηκωθούν και να αγωνιστούν εκ νέου, ήρωες οι οποίοι είναι θρασύδειλοι, εγωιστές και μνησίκακοι και φροντίζουν παντοιοτρόπως την επιβίωσή τους με κάθε κόστος –αγνοώντας κοινωνικές και ηθικές προσταγές–, αλλά και ήρωες οι οποίοι έχουν ανεξάντλητο ψυχικό σθένος, πίστη στον εαυτό τους και στους γύρω τους και ικανότητα να αφήνουν πίσω τους το σκοτεινό παρελθόν και να αγνοούν όλα όσα τους πονούν, ώστε να συνεχίσουν τη ζωή τους με ανανεωμένες ελπίδες.

«Η Κεντήστρα Της Σμύρνης» είναι ένα μυθιστορηματικό έπος από αυτά που μένουν αλησμόνητα στον αναγνώστη για τα αμέτρητα ιστορικά γεγονότα, το πλήθος των άρτια σκιαγραφημένων ηρώων, το συναίσθημα και την ευαισθησία που αποπνέει κάθε σελίδα, την ευρηματικότητα στη μυθοπλασία και την απαράμιλλη, μεστή, καθηλωτική γραφή. Ένα μυθιστόρημα για το οποίο αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στη συγγραφέα κ. Γκάουτσι και το οποίο αξίζει να διαβαστεί, το δίχως άλλο, από όλους!

Υπόθεση Οπισθόφυλλου:

«Ήταν Απρίλης του 1822, όταν άρχισε η φοβερή σφαγή της Χίου... Στο μοναστήρι της Νέας Μονής Χίου, μια αποφράδα ημέρα εκείνου του μηνός, μια Χιώτισσα μυθικής ομορφιάς γεννά ένα παιδί που θα σωθεί  σαν από θαύμα από την τρομερή σφαγή.

     Στις δεκαετίες που θα κυλήσουν, η σκληρή αναμέτρηση μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, ο τιτάνιος αγώνας των πρώτων να απελευθερωθούν από τον τυραννικό οθωμανικό ζυγό, συνεχίζεται χωρίς σταματημό, μέχρι την εκστρατεία των Ελλήνων και την εισβολή του ελληνικού στρατού στην Μικρά Ασία το 1919.

     Η Δήμητρα Λαμαρτέν μια κόρη της Σμύρνης έχει αποκτήσει φήμη και περιουσία ως η επίσημη κεντήστρα της υψηλής οθωμανικής κοινωνίας.  Στην εγγονή της τη Σοφία θα μεταδώσει την άριστη τέχνη της κι εκείνη θα  συνεχίσει την παράδοση με ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία, ώς τη στιγμή που θα δει τον κόσμο της να καταρρέει με το ξέσπασμα των Βαλκανικών Πολέμων, το 1912-13.

     Το 1922 η Σοφία θα ξεκινήσει μια καινούργια ζωή στην Αθήνα, αλλά η ανάμνηση μιας ολέθριας προφητείας που δόθηκε κάποτε στη γιαγιά της για ένα κορίτσι με κόκκινα, σαν τη φωτιά, μαλλιά, την κατατρύχει με τρομαχτικές συνέπειες...

     Πολλά χρόνια αργότερα, το 1972, η Ελένη Στίφενσον πηγαίνει να επισκεφθεί την ετοιμοθάνατη θεία της στην Αθήνα. Εκεί θα ακούσει μια ιστορία που θα ανατρέψει τον κόσμο της… θα της αποκαλύψει την τραγική αλήθεια πίσω από το άγνωστο παρελθόν της οικογένειάς της…»

«THE EMBROIDERER», by Kathryn Gauci – Written by Clio Tsalapati

Publications: Oceanos

Pages: 688

Price: 16,60 €

          My acquaintance with the writer of the magnificent, without exaggerating a piece of masterpiece, novel “The Embroiderer”, dear Mrs. Kathryn Gauci, happened even before I had the chance to actually hold her book in my hands. Observing its astonishing, beautiful cover at the site of Oceanos Publications and reading the plot on the back of the book along with the writer’s biography, the idea of contacting her –through her blog– occurred to me out of the blue, in order to have the chance to ask her –if she was interested that was– to give me an interview for my blog “Friends Of Literature”, regarding this book of hers. I wasn’t sure at all that Mrs. Gauci would even have the time to read my mail, let alone to respond positively to my proposal. However, the reaction of the brilliant novelist was way above my expectations, as she was more than willing to answer my questions. I realized that she is a deeply cultured person, with many interests and an enormous love for our country and the Greek culture. In addition to that –as she herself claims– she considers Greece to be her spiritual homeland, although she was actually born in England, and that is to be expected as only a person who truly loves our country as their own could write about its History with such responsibility, sensitivity and accuracy. As I began reading her book during this year’s summer vacation, I realized that the gifted writer, with her book “The Embroiderer”, has written a unique historical novel, a saga woven around a family and their course through time and the maelstrom of numerous and important historical facts of Greek History. Undoubtedly, this novel has to be described as a historical novel, despite the fact that its main characters are not actual historic figures of the time. Nevertheless, this book’s heroes are the anonymous protagonists of History that were affected, hit and shed their blood more than anyone famous, by the decisions that were taken for them in their absence.  

          This novel enchanted me right from the beginning and its powerful start on the tragic island of Chios in 1822, just before the massacre of the residents and its total destruction by the Ottomans. The writer depicts vividly and with an impressive plausibility the horrible moments that all the residents, at least those who didn’t manage to sail away to other close islands, encountered. Artemis, a beautiful, young, pregnant, Greek woman, finds shelter in a convent called New Monastery of Chios, along with her faithful maid, named Euphrosyne. Inside the convent, and just before it fell in the hands of rowdy Turks who were seeking revenge for the Greek revolution against them, the amethyst eyed woman gives birth to her baby. Unable to take care of it, she hands it over to her maid asking her to make sure it will be safe from the rage of the Ottoman blade that approaches fast. Euphrosyne, in front of the possibility of enslavement, decides to throw herself over the walls, after of course making sure that the newborn is lowered with a rope outside the monastery walls and hidden safely behind a bush. At the first break of dawn the next day and after the rage of the Turks has subsided after having painted the whole island in scarlet with the blood of innocent victims, a rider gallops carefully next to the walls of the convent and collects the baby, heading to an unknown destination.

          This is the breathtaking beginning of our wandering around almost 200 years of Greek History, which we ‘observe’ and ‘experience’ in the most lively way, through the life of Dimitra Lamartine and her descendants, as well as the vivid narrations of the writer. The start, though, of this ‘torrential’ adventure occurs in London back in 1972 when Eleni, who works as a curator of Art and a supervisor in a well-known gallery, is notified that her Aunt Maria, who lives in Athens, is dying and asks for her. This unexpected visit to the distant country of her mother’s Greek origins will drag up old, hidden and guilty secrets and will reveal to Eleni the entire story of her family, in a way that she could never have imagined.

          Through Maria’s narration, we are transferred to the dawn of the 20^th century, meeting Dimitra Lamartine, who lives in Smyrna and has created a whole legend around her name and her rare skill to embroider masterpieces. She has rightfully been nominated as the formal embroiderer of Topkapi Sarayi and the Valide Sultan. In spite of her Greek origins and her marriage to the French painter Jean-Paul Lamartine, the talented woman has grown to like the Turkish customs, has adopted them and actually enjoys them as much as the Muslim women. She considers that the co-existing of the two people isn’t impossible and keeps under her commands and trusts people from different nationalities, which really appreciate and respect her, since at that time Smyrna was a national center of culture, Arts and commerce. She has built, literally out of nothing, an enormous fortune based on her skills in embroidery and ensured to teach them to her granddaughter Sophia, in whom she can distinguish her own unique talent. Sophia on the other hand, having a rare business talent and many other abilities, apart from her skills in embroidery, opens a house of haute couture in Constantinople, in the Grande Rue de Pera, one of the most aristocratic areas of the city, called ‘La Maison Du L’ Orient’ which is extremely successful due to her unique creations that try to combine the Eastern and the Western cultures.

          However, prosperity, freedom and peace are precious goods, fragile and sensitive to political manipulations and the expediency of authority and the major and inevitable historical events that define the destinies and lives of simple people. The adverse political circumstances, the intrigues of people whose ulterior and only goal was their personal interest and the unexpected, tragic historical events that always happen against the intention and will of the majority of insignificant citizens, change the facts that our heroes face, as well as the course they are forced to follow in their lives. The writer, using the actual, enormous changes that were caused to the Balkan States and the Asia Minor by historic facts like the Balkan wars, the First World War, the destruction of Asia Minor, the Population Exchanges, the Second World War, the Occupation of Greece and the Civil War that followed, unwraps the turbulent lives of her countless heroes as time passes.

            Heroes that resist and may fall down, wounded by the blows of Fate, yet find the strength to stand on their feet again and start fighting anew, heroes that are cowards, selfish and resentful, whose only goal is their survival at any cost, ignoring the social and moral laws, even heroes who possess limitless mental strength, faith in the others and themselves and the ability to let go of the dark past and ignore all that hurt them, so that they can go on with their lives having renewed hopes.

          “The Embroiderer” is an epic novel, the kind that the reader cannot ever forget because of the countless historical facts, the impressive variety of perfectly captured characters, the emotion and the sensitivity that every page ‘oozes’, the ingenuity in the fiction and the incomparable, rich, spellbinding writing. It’s a novel for which I warmly congratulate the writer, Mrs. Kathryn Gauci, and which undoubtedly is worth reading.