«ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟ ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ», του Λόρενς Ντάρελ – Γράφει η Λία Μίλτου

«ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟ ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ», του Λόρενς Ντάρελ – Γράφει η Λία Μίλτου

Εκδόσεις: Μεταίχμιο

Σελίδες: 997

Τιμή: 13,20 €

Ένα αριστουργηματικό φιλοσοφικό μυθιστόρημα, από τα σπάνια που έχω διαβάσει. Από αυτά που αποθηκεύονται στο θησαυροφυλάκιο της μνήμης και δεν διαγράφονται ποτέ, παρά μόνο με τη φθορά του σώματος και της ζωής.

Δεν είναι ευκολοδιάβαστο βιβλίο και η κάθε σελίδα του κυλά αργά και βυθίζει τον αναγνώστη στην απόγνωση, προσπαθώντας να κατανοήσει την πολυπρόσωπη και βαθιά φιλοσοφία του στοχαστή, ποιητή και συγγραφέα. Η πένα του λειτουργεί σαν νυστέρι στην σκιαγράφηση των χαρακτήρων και όλο το κείμενο είναι ένα παραλήρημα, άλλοτε με πανέμορφες λυρικές περιγραφές της ονειρικής Αλεξάνδρειας και άλλοτε με φριχτές, ζοφερές και αποτρόπαιες εικόνες, που σε κάνουν να αισθάνεσαι ένα μούδιασμα σε όλο σου το σώμα σαν να ζεις ένα συγκλονιστικό όνειρο!

Ένα βιβλίο-σταθμός στην Παγκόσμια λογοτεχνία που ακροβατεί ανάμεσα στις ωραίες αλλά και στις άσχημες εκφάνσεις της ζωής των πρωταγωνιστών και θίγει τολμηρά τα κοινωνικά προβλήματα και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Υμνεί τη νιότη, την ομορφιά, τον έρωτα, τη φιλία, τη ζωή. Χλευάζει την ασθένεια: [οι αρρώστιες δεν ενδιαφέρονται γι' αυτούς που θέλουν να πεθάνουν] και προκαλεί μιλώντας σαρκαστικά για τον θάνατο ενός ήρωά του: [ο μοναδικός φόβος του είναι να μην ξυπνήσει κάποιο πρωί και βρει τον εαυτό του πεθαμένο στο κρεβάτι!...].

Οι ήρωές του, ο αφηγητής Ντάρλυ, η νυμφομανής Τζαστίν, ο Νεσίμ, η Μελίσα, ο ομοφυλόφιλος εβραίος γιατρός Μπαλτάζαρ, ο Πομπάλ, ο νεαρός Μαουντόλιβ και ο έρωτάς του για τον μέντορά του, την υπερήλικη Λάιλα, ο τυχοδιώκτης και πράκτορας μυστικών υπηρεσιών Σκόμπι, που ντύνεται ακόμα και με γυναικεία ρούχα και σκοτώνεται πέφτοντας από τη σκάλα, ο Περσγουόρντεν που αυτοκτονεί μην αντέχοντας την πίεση, ο Ναρούζ, η ζωγράφος Κλέα με τις προσωπικές ιδιαιτερότητες και πλήθος άλλων μορφών που νομίζεις ότι ξεπήδησαν από θεατρικά έργα του Τένεσσι Ουίλιαμς, με όλα τα χαρακτηριστικά και τις τραγικές, ακατανόητες πτυχές τους, να ικανοποιούν τους παράνομους πόθους τους χωρίς ενοχές!...

Παράλληλα με την πολυφωνία της αφήγησης, γίνονται συχνές αναφορές στον μεγάλο Αλεξανδρινό ποιητή Κων/νο Καβάφη και στα ποιήματά του, με αποκορύφωμα την αποστροφή: «ο Καβάφης λειτουργούσε σαν τράπεζα αίματος και πήγαιναν για μετάγγιση όσοι προσέρχονταν να τον ακούσουν!...».

Η μεγάλη όμως πρωταγωνίστρια σ' αυτό το έργο τέχνης είναι η Αλεξάνδρεια. «Η πόλη μας χρησιμοποίησε σαν την πανίδα της!...», γράφει ο συγγραφέας. Αυτή η κοσμοπολίτικη πόλη, η όμορφη και εξωτική, με τις αντιφάσεις της, τον πλούτο και την πενία, την ομορφιά αλλά και την τερατώδη ασχήμια της. Αυτή η μοναδική πόλη που επιτρέπει κάθε ακρότητα, φυλετική ή ηθική, να συναντηθεί και να ζευγαρωθεί. «Αποχαιρέτα την τήν Αλεξάνδρεια που χάνεις.». Από το «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον» του Καβάφη.

Όσο προχωρώ στην ανάγνωση, δεν μπορώ να διανοηθώ το μέγεθος της έρευνας, στο οποίο έχει αναλωθεί ο τεράστιος αυτός συγγραφέας και πόσες ώρες του έκλεψε από τη ζωή του και τον απομόνωσε σ' αυτή τη μυσταγωγία της γραφής, για να μας αφήσει κληρονομιά αυτό το μνημειώδες επίτευγμα! Πολύ σωστά τονίζει η μεταφράστρια στον πρόλογο του βιβλίου: «Η τέχνη της γραφής είναι οδυνηρά ασκητική». Αλλά και ο Ελύτης έγραψε: «Η μοναξιά της πένας είναι από τις πιο μεγάλες». Αυτή η μοναξιά του στοχαστή συγγραφέα αιωρείται σε όλες σχεδόν τις σελίδες και παρασύρει τον αναγνώστη να συμμετέχει και να συμπάσχει μαζί του και κατ' επέκταση με τους ήρωές του.

Σαν επίλογο σ' αυτό το σχόλιό μου θα παραφράσω τον τίτλο της θρυλικής Οσκαρικής ταινίας του Φρεντ Τσίνεμαν «Όσο Υπάρχουν Άνθρωποι» και θα πω εδώ ότι όσο υπάρχουν αυτά τα μνημεία της λογοτεχνίας, οι άνθρωποι που θα τα μελετούν, θα γίνονται καλύτεροι, πιο συγκαταβατικοί και πιο ανεκτικοί στις παντός είδους προκαταλήψεις.

Κι όσο θα υπάρχει η γυναίκα, τρία πράγματα μπορείς να κάνεις γι' αυτήν, γράφει ο συγγραφέας: «Να την αγαπήσεις, να υποφέρεις για κείνην ή να την κάνεις λογοτεχνία!...».

Ο Ντάρελ τα πέτυχε και τα τρία! Και αν η ζωή είναι μικρή, η τέχνη είναι μακρά, γι' αυτό και τους μεγάλους συγγραφείς η Λογοτεχνία τους περνά στην αιωνιότητα!

Υπόθεση Οπισθόφυλλου:

«Το αριστούργημα του Λόρενς Ντάρελ, ενός από τους δημοφιλέστερους συγγραφείς του Β΄μισού του 20ού αιώνα, είναι ένα ολοζώντανο έργο το οποίο επαινέθηκε όσο λίγα. Τζαστίν, Μπαλτάζαρ, Μαουντόλιβ και Κλέα, τα πρόσωπα που δίνουν το όνομά τους στα βιβλία αυτής της τετραλογίας, διαπλέκονται μεταξύ τους ενώ πέμπτη πρωταγωνίστρια η πόλη της Αλεξάνδρειας, εξωτική και παρηκμασμένη, γεμάτη ομορφιά και γραφικότητα, σύμβολο ενός κόσμου κατεξοχήν ερωτικού.»

Στον Α’ τόμο, την «ΙΟΥΣΤΙΝΗ», τέσσερις μορφές κυριαρχούν: η Ιουστίνη, μια αινιγματική και παράφορη Εβραία, η Μέλισσα, χορεύτρια, ο Νεσσήμ, Κόπτης τραπεζίτης, και ο αφηγητής, ένας Ιρλανδός. Πλάι στα πρόσωπα τούτα, πλήθος άλλα που ο αναγνώστη θα παρακολουθήσει την ιστορία τους στους επόμενους τόμους. Αλλά το κεντρικό πρόσωπο σ όλη την τετραλογία είναι ασφαλώς η Αλεξάνδρεια, πόλη εξωτική και παρακμασμένη, γεμάτη ομορφιά και γραφικότητα, σύμβολο ενός κόσμου κατ εξοχή ερωτικού. Ο έρωτας, το πάθος, η ζήλεια, αλλά και το μυστήριο που υπορρέει τον μύθο, συμβάλλουν στη δημιουργία ενός κλίματος μοναδικού, έντονου και εξαιρετικά αισθησιακού.

Στον Β’ τόμο, τον «ΒΑΛΤΑΣΑΡ», η πλοκή συνεχίζεται: στο ελληνικό νησί, όπου είχε καταφύγει ο αφηγητής μετά την ατυχία του δεσμού του με την Ιουστίνη, εμφανίζεται ένα βράδυ ο Βαλτάσαρ επωφελούμενος από μια απροσδόκητη στάθμευση του βαποριού που τον πήγαινε στη Σμύρνη. Του επιστρέφει, με τις προσωπικές παρατηρήσεις του, το ογκώδες χειρόγραφο που του είχε εμπιστευθεί ο συγγραφέας, κι όπου είχε αφηγηθεί την ιστορία των παιδιών αυτών της Αλεξάνδρειας - της Ιουστίνης, της Μέλισσας, της Κλέας, του Νεσσήμ και μερικών άλλων ακόμη.

Στον Γ’ τόμο, το μυθιστόρημα  «ΜΑΟΥΝΤΟΛΙΒ» - που αποτελεί το τρίτο μέρος της αλεξανδρινής τετραλογίας του Λώρενς Ντάρρελ, έπειτα από την «ΙΟΥΣΤΙΝΗ» και τον «ΒΑΛΤΑΣΑΡ»,-  δίνει το κλειδί σε μερικά αινίγματα, που είχαν ως την ώρα ανεξήγητα, στις σχέσεις και στην συμπεριφορά των ηρώων του Κουαρτέτου, και μας δείχνει μιαν άλλη όψη του παράξενου παιχνιδιού που παίζεται ανάμεσα στον Νεσσήμ, την Ιουστίνη, τη Λάιλα και τον Μαουντόλιβ, κεντρικό πρόσωπο του αλεξανδρινού αυτού χρονικού.

Με την «ΚΛΕΑ», τον Δ’ τόμο, συμπληρώνεται η αλεξανδρινή τετραλογία και τα αινίγματα των προηγουμένων μερών – της «ΙΟΥΣΤΙΝΗΣ» του «ΒΑΛΤΑΣΑΡ» και του «ΜΑΟΥΝΤΟΛΙΒ» - θα βρουν τη λύση τους. Όταν ο Ντάρλυ, ο αφηγητής, γυρίζοντας από την εκούσια εξορία του σ ένα ελληνικό νησί, θα ξαναβρεθεί στην Αλεξάνδρεια, η τρομακτική γοητεία της πόλης αυτής θα τον συνεπάρει και πάλι, όμως αυτή τη φορά θα δει τα πράγματα στις αληθινές των διαστάσεις.