«Ο ΕΚΛΕΚΤΟΣ», του Τόμας Μαν - Γράφει η Κλειώ Τσαλαπάτη

«Ο ΕΚΛΕΚΤΟΣ», του Τόμας Μαν - Γράφει η Κλειώ Τσαλαπάτη

Εκδόσεις: Εξάντας

Σελίδες: 328

Τιμή: 10,74€ 

           Τα μεσαιωνικά μυθιστορήματα και οι θρύλοι πάντα ασκούσαν μια δυνατή γοητεία πάνω μου. Οι ιππότες, τα κάστρα, οι δεσποσύνες, τα κατορθώματά των ανδρείων πολεμιστών του Μεσαίωνα είναι θέματα που δε νομίζω πως θα βαρεθώ ποτέ να διαβάζω.

            Αυτό το μυθιστόρημα είναι το πρώτο του πολύ αξιόλογου συγγραφέα Τόμας Μαν που διαβάζω και ειλικρινά αποκόμισα τις καλύτερες εντυπώσεις. Πρόκειται για ένα βιβλίο που εντυπωσιάζει τόσο με το θέμα του, όσο και με τη γραφή του συγγραφέα, που παραπέμπει απευθείας σε μια ιστορία βγαλμένη μέσα από τη διήγηση ενός καλόγερου του μεσαίωνα!

            Η υπόθεση είναι από μόνη της σοκαριστική και ασυνήθιστη, καθώς πρόκειται για την εξιστόρηση της περιβόητης ζωής του Πάπα Γρηγορίου της πέτρας, του Γρηγορίου του αμαρτωλού, μια ιστορία "δανεισμένη" από γαλλικούς και γερμανικούς θρύλους και μεσαιωνικά τραγούδια. Υπάρχει κάποιος σπόρος αλήθειας, άραγε, ή πρόκειται καθαρά για μυθοπλασία και ‘αρρωστημένη’ φαντασία των τροβαδούρων του μεσαίωνα, που ίσως να την εμπνεύστηκαν από τον δικό μας αρχαίο Οιδίποδα; Ποιος ξέρει; Ίσως όμως, όπως και στην περίπτωση της Πάπισσας Ιωάννας του Ροΐδη, να υπάρχει μια κάποια δόση αλήθειας, καθώς η περίφημη «κοπρανική» έδρα από όπου περνούσαν για να "εξεταστούν" όλοι οι Άγιοι Πατέρες της καθολικής εκκλησίας για αρκετά χρόνια, δε μπορεί να δημιουργήθηκε αναίτια…!

            Η ιστορία εξελίσσεται στη μεσαιωνική Φλάνδρα και παρακολουθούμε από τη γέννησή τους ακόμα, που συνοδεύτηκε με το θάνατο της μητέρας τους, τα δίδυμα Βίλιγκις και Σίβυλλα, γόνους του βασιλιά Γριμάλδου και της άτυχης Μπαντουένας. Τα παιδιά μεγαλώνουν και ανθίζουν μέσα σε ένα αρχοντικό περιβάλλον και μαθαίνουν να αγαπούν το ένα το άλλο, όπως θα αγαπούσε ένας άνθρωπος δύο απαραίτητα μέλη του σώματός του. Δε θεωρούν κανέναν άλλο αντάξιό τους και δεν αποζητούν την αγάπη και την συντροφικότητα πουθενά αλλού, πέρα από τους ίδιους.

            Έτσι, όταν ο άρχοντας Γριμάλδος πεθαίνει 17 χρόνια μετά το θάνατο της συμβίας του και τη γέννηση των διαδόχων του, τα δύο αδέρφια ολοκληρώνουν και σαρκικά τον έρωτά τους. Όταν, λίγο καιρό μετά ανακαλύπτουν πως η αιμομιξία τους πρόκειται να τους κάνει γονείς και θείους μαζί, αποφασίζουν να ζητήσουν τη συμβουλή του αξιοσέβαστου παιδαγωγού τους Άϊζενγκραϊν. Εκείνος συμβουλεύει τον άμεσο χωρισμό τους, την ανάθεση της διακυβέρνησης της χώρας στη Σίβυλλα και την αποπομπή του Βίλιγκις από το κάστρο, με το εύσχημο πρόσχημα της επιθυμίας του να πολεμήσει ως Σταυροφόρος στους Άγιους Τόπους.

            Αυτή η απόφαση θα αλλάξει για πάντα τη ζωή των δύο αμαρτωλών αδερφών. Ο Βίλιγκις θα σκοτωθεί πριν φτάσει στους Άγιους Τόπους, ενώ η Σίβυλλα αναγκάζεται να αποχωριστεί για πάντα τον καρπό της απαγορευμένης ένωσης με τον αδερφό της, λίγο μετά τη γέννησή του. Το "μυστικό", καλά κρυμμένο σε ένα βαρελάκι, με μόνη συντροφιά του ένα αβάκιο, όπου είναι γραμμένη όλη η ιστορία της προέλευσής του από την ίδια τη μητέρα του, δύο ψωμιά παραγεμισμένα με χρυσά νομίσματα και λίγα πολύτιμα υφάσματα για προστασία του από την υγρασία, αφήνεται έρμαιο μέσα σε μια βαρκούλα στις ευμετάβλητες ορέξεις της ανοιχτής θάλασσας.

            Ο Μεγαλοδύναμος όμως, είχε άλλους σκοπούς για το αμαρτωλό βρέφος και έτσι η βαρκούλα εντοπίστηκε από δύο ψαράδες και το "εύρημά" τους παραδόθηκε στον ηγούμενο του μοναστηριού της περιοχής. Εκείνος έκρυψε την ανίερη καταγωγή του και το έδωσε να ανατραφεί σε μια ντόπια οικογένεια ψαράδων, με σκοπό αργότερα να το μορφώσει για να τον διαδεχτεί στο μοναχικό βίο και στην ηγεσία του μοναστηριού.

Το όνομα αυτού Γρήγορς, ή Γρηγόριος, και καθώς τα χρόνια περνούν μεγαλώνει για να γίνει ένας μορφωμένος και ικανότατος νέος με ικανότητες που δεν μπορεί να εξηγήσει την προέλευσή τους, παρά μόνο μια αμυδρή, ανεξήγητη αίσθηση ότι είναι γόνος αρχοντικής γενιάς.

            Μια απρόσμενη κακοτοπιά θα τον φέρει αντιμέτωπο με τις πραγματικές και "αδυσώπητες" ρίζες του που θα τον αναγκάσουν να φύγει από το ήσυχο μοναστήρι, να εγκαταλείψει τη μοναχική ζωή και να αναζητήσει την εξιλέωση μέσα από την ιπποσύνη. Τα καταφέρνει, αλλά ποτέ δε θα μπορούσε να υποψιαστεί πως η κακή του μοίρα θα τον έφερνε αντιμέτωπο με την αμαρτωλή του καταγωγή, με τέτοιο τρόπο που η αμαρτία να γιγαντωθεί κι άλλο. Η μητέρα του καταλήγει να γίνει γυναίκα του κι εκείνος άρχοντας της Φλάνδρας, Δούκας και δικαστής, αλλά και πατέρας των αδερφών του και ανιψιός της θείας του. Η περιπλοκή δεν έχει τέλος, το ίδιο και η αμαρτία της Σίβυλλας και του Γρήγορς.

            Όταν η νέα αιμομιξία αποκαλύπτεται ο Γρήγορς, ή Γρηγόριος, δεν έχει άλλη διαφυγή παρά την έκθεση του εαυτού του στις ανελέητες καιρικές συνθήκες ενός μικρού βράχου στη μέση μιας λίμνης και την εναπόθεση της αμαρτωλής ζωής του εξ’ ολοκλήρου στον ελεήμονα Θεό. Εκείνος τον προορίζει για πολύ μεγάλα αξιώματα κι έτσι του χαρίζει τη ζωή, έστω και αν αυτή, μετά από 17 συναπτά χρόνια πάνω στον βράχο χωρίς τροφή και στέγη, θυμίζει ελάχιστα ανθρώπινο ον. Η κατάληξη του Γρηγόριου της πέτρας, του αμαρτωλού είναι να γίνει ένας από τους πιο μεγάλους, σημαντικούς, ελεήμονες και ακριβοδίκαιους Πάπες της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Αυτό θα γίνει και η αιτία να βρει τελικά την εξιλέωση και την άφεση και ο ίδιος και η μητέρα-σύζυγός του και οι τρεις κόρες-αδερφές του, που απέκτησε μαζί της.

            "Τι μπέρδεμα, τι αρρωστημένη φαντασία", θα μπορούσε κανείς να σχολιάσει για αυτό το ανατρεπτικό και σοκαριστικό μυθιστόρημα του Τόμας Μαν… Κι όμως, ο εκπληκτικός αυτός συγγραφέας, του οποίου θα αναζητήσω πλέον και άλλα μυθιστορήματα, έχει μια γραφή εκπληκτική και είναι ικανός να μας παρουσιάζει και το πιο τερατώδες με έναν τρόπο αφοπλιστικό, ώστε να μας καθηλώνει, να θέλουμε να δούμε τη συνέχεια και να αντιμετωπίζουμε και την πιο αδιανόητη κατάσταση με ανοχή, διαπιστώνοντας πως οι αμαρτίες, δεδομένων των συνθηκών, μπορούν να συμβούν στον καθένα και πως ο καθένας, αν μετανοήσει πραγματικά, τότε μπορεί να αξιωθεί την άφεση από τον Δημιουργό του.

            Εν κατακλείδι,  ο Τόμας Μαν μας δίνει ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που θίγει πολλά και σημαντικά στοιχεία, όπως η αιμομιξία, η χριστιανική πίστη, οι τύψεις και η αυτοτιμωρία, η μετάνοια, ο έρωτας, η ανάγκη για επιδοκιμασία και αναγνώριση, η άφεση και των πιο ανήκουστων αμαρτημάτων και η τελική δικαίωση και ευδαιμονία. Το κυριότερο είναι πως τα συναισθήματα εναλλάσσονται από τη λύπη στο γέλιο, από την αγωνία στην ευτυχία, από την απέχθεια στην αποδοχή. Βασικός συντελεστής ο "αφηγητής-alter ego" του συγγραφέα, ο Ιρλανδός μοναχός Μόρχολντ, ή κατά τη ρωμαϊκή μετονομασία του αδερφός Κλήμης, γέννημα του Κλονμακνόϊς του νησιού του Αγίου Πατρικίου. Το μυθιστόρημα δε θα είχε καμιά χιουμοριστική πινελιά αν ο συγγραφέας δεν είχε αυτή την ανατρεπτική, εύθυμη έμπνευση!

Είναι ένα μυθιστόρημα που θα σας πρότεινα να διαβάσετε Φίλοι μου, αφήνοντας κατά μέρος τις όποιες προκαταλήψεις σας! Θα με θυμηθείτε!

Υπόθεση Οπισθόφυλλου:

“Από γαλλικούς και γερμανικούς θρύλους και μεσαιωνικά τραγούδια δανείστηκε ο Τόμας Μαν την ιστορία του τελευταίου ολοκληρωμένου μυθιστορήματός του. Μυθιστορήματος που, όπως έλεγε ο ίδιος ο συγγραφέας, είναι «μια ιστορία χάριτος, αλλά και ένα καλαμπούρι με τον Θεό». Ο Γρηγόριος, έκθετο παιδί, γόνος βαρύτατης αμαρτίας, αλλά και πολύ υψηλής γενιάς, ανατρέφεται από φτωχούς ψαράδες και από μοναχούς, γίνεται λαμπρός ιππότης και φοβερός πολεμιστής, δούκας έπειτα στην πατρίδα του τη Φλάνδρα. Όταν ο ίδιος καταλαβαίνει ότι έχει επαναλάβει το κρίμα των γονιών του, γυρεύει εξιλέωση στην ερημιά ενός βράχου στη μέση μιας λίμνης. Εκεί θα τον βρουν αποκρισάριοι της Αγίας Έδρας, γιατί έχει επιλεγεί να φορέσει την παπική τιάρα. Η ανύψωση του αμαρτωλού είναι τέτοια που κατά την είσοδό του στην Αιώνια Πόλη ο αέρας δονείται από καμπάνες που σημαίνουν από δικού τους, χαιρετίζοντας τον νέο μεγάλο πάπα, τον Γρηγόριο της πέτρας, τον αμαρτωλό. Ο Τόμας Μαν σε αυτό του το βιβλίο αστειεύεται με την ευλάβεια, την αμαρτία και τη μετάνοια, με την ανδρεία, την εκκλησία και την αγνότητα. Αστειεύεται όπως πάντα ήπια και σαν με συγκαταβατικό χαμόγελο. Δεν είναι όμως όλα αστεία όσα γράφει τούτο το βιβλίο.” 

(ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 22/12/2005)

[...] Ο Μαν προτείνει ένα ημιπαρωδιακό μυθιστόρημα για την Ευρώπη, που τη βλέπει στην εποχή του κατακερματισμένη, τοποθετώντας στο κέντρο τής αναφοράς του αυτής τους προσωπικούς, φορτισμένους του εφιάλτες: αλλά με μια συνοφρυωμένη και μαζί αστεία στάση απέναντι στον έρωτα και τον πατρικό φαλλό, ανάμεικτη με έλξεις και απώσεις, φοβίες σεξουαλικές και ένα σωρό ψυχαναλυτικού τύπου σύνδρομα. Ολ' αυτά, βέβαια, περνούν ακροποδητί, ντυμένα παραμυθιακό ένδυμα, που θέλει να μιμηθεί το σεξπιρικό ήθος αλλά... "χωρίς τύψεις συνειδήσεως", όπως του καταλόγισαν κάποιοι κριτικοί.

Ο Οιδίπους του, άνομος καρπός μεταξύ ευγενών αδελφών, καταλήγει ένας μάλλον φαιδρός και αμαρτωλός ...Πάπας. Εδώ η υπόθεση εργασίας μάλλον έχει βάση: τείνει να πιστέψει κανείς ότι ο Μαν άντλησε το μοτίβο του αποκλίνοντος Πάπα από την ίδια ευρωπαϊκή πηγή, τηρουμένων των αναλογιών, με τον ημέτερο Ροΐδη. Μόνον που αυτός έχρισε ένα νόθο ως δικό του ανώτατο ιεράρχη και όχι μια γυναίκα.

Η διάθεση του Μαν απέναντι στο θέμα της αιμομιξίας και της πατροκτονίας εναλλάσσεται μεταξύ παρωδίας και δράματος, με λυρικές κάποτε εξάρσεις. Το αληθοφανές, από την άλλη, πρέπει να παίξει με το μύθο, σαν να δηλώνεται ένα είδος αμφιθυμίας και δισταγμού του συγγραφέα όσον αφορά ένα πεδίο απωθητικό και μαζί ελκυστικό. Ο "μπάσταρδος" του Μαν δεν θα γίνει ποτέ καρικατούρα, ούτε καν γελοίος, αλλά θα σκιτσαριστεί ως μια αντινομική περίπτωση. Σαν ένας άγιος αμαρτωλός, ένας καταραμένος άγγελος [...]