«ΣΑΣΜΟΣ», του Σπύρου Πετρουλάκη – Γράφει η Κλειώ Τσαλαπάτη

«ΣΑΣΜΟΣ», του Σπύρου Πετρουλάκη – Γράφει η Κλειώ Τσαλαπάτη

Εκδόσεις: Μίνωας

Σελίδες: 504

Τιμή με έκπτωση: 15,93€

          Το πιο πρόσφατο μυθιστόρημα του Σπύρου Πετρουλάκη, το έκτο κατά σειρά έκδοσης από τα έργα του για ενηλίκους, φέρει τον παράξενο τίτλο «Σασμό», μια λέξη που στους περισσότερους από εμάς –που δεν καταγόμαστε ή δεν έχουμε στενή σχέση με τη λεβεντογέννα Κρήτη και τους ιδιωματισμούς της– είναι άγνωστης σημασίας. Κάθε νέο πόνημα του συγγραφέα κινεί άμεσα το ενδιαφέρον μου, καθώς με κέρδισε οριστικά ως αναγνώστρια από το πρώτο δικό του μυθιστόρημα που διάβασα, την «Εξομολόγηση». Μετά ακολούθησαν όλα τα μεταγενέστερα βιβλία του, στα οποία διέκρινα κάθε φορά την εκπληκτική εξέλιξή του ως συγγραφέα, άσχετα εάν τα θέματά του σχετίζονταν με τον τόπο καταγωγής του, την Κρήτη, ή όχι. Αυτό όμως που μου κέντρισε την περιέργεια στο τελευταίο βιβλίο του, πολύ πριν το πάρω στα χέρια μου, ήταν η σημασία του τίτλου. Έψαξα στο διαδίκτυο και διαπίστωσα πως η λέξη «Σασμός» σημαίνει συμβιβασμός, συμφιλίωση και πιθανότατα προέρχεται από το ρήμα «σιάζω» ή «σάζω», δηλαδή φτιάχνω. Στην περίπτωσή μας, δε, είναι αυτό που ακολουθεί μία βεντέτα και σηματοδοτεί το λυτρωτικό τέλος της. Παρ’ όλο που υπάρχουν βεντέτες και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και της Μεσογείου, όπως στη Μάνη ή στην Κορσική –ίσως και αλλού–, Κρήτη και βεντέτες είναι σχεδόν αλληλένδετες στο μυαλό των περισσοτέρων από εμάς. Αυτό, όμως, που δεν μπορούμε ποτέ να συνειδητοποιήσουμε είναι πόσο πολλά θύματα κρύβουν πίσω τους αυτές οι φονικές αντεκδικήσεις, οι οποίες δε θέλουν και πολύ για να ξεκινήσουν. Αρκεί μια παρεξήγηση, μια προσβολή, ένας ανεπιθύμητος έρωτας ή ένας δεσμός μη αποδεκτός από τους κοντινούς συγγενείς και τα όπλα έχουν τον πρώτο λόγο, σπέρνοντας συχνά αδιάκριτα και παράλογα τον θάνατο και το αίμα, ξεκληρίζοντας ολόκληρες οικογένειες, ακόμα και γενιές, μέχρι να επέλθει –αν ποτέ συμβεί αυτό, βέβαια– η πολυπόθητη, ευεργετική συμφιλίωση, ο Σασμός. Κάποιοι πιο μυαλωμένοι και μετριοπαθείς, σεβαστά πρόσωπα από όλους, επιδιώκουν να συμβιβάσουν ανθρώπους και καταστάσεις, ώστε να σταματήσει να χύνεται άδικα αθώο αίμα, αφού αρκετά συχνά ο αρχικός λόγος μιας βεντέτας είναι τόσο παλιός που σχεδόν κανείς δεν τον θυμάται. Ποιος θα μπορούσε, λοιπόν, να μας περιγράψει καλύτερα την πορεία μιας φονικής βεντέτας –τα θύματα και τους θύτες της, αλλά και εκείνους τους γενναίους και λογικούς που καταφέρνουν να επιφέρουν τον πολύτιμο Σασμό–, από έναν Κρητικό και μάλιστα έναν τόσο χαρισματικό συγγραφέα σαν τον Σπύρο Πετρουλάκη;

          Η ιστορία μας ξεκινάει από την επαρχία Αμαρίου Ρεθύμνου και, συγκεκριμένα, από τη Μέση Ποριά. Ένας ντόπιος, ο Στεφανής, ξεκινάει αχάραγα μαζί με τον μικρό γιο του, τον Νικηφόρο, και τον συνομήλικο φίλο του, τον Μανόλη, να πάνε στο βουνό για να φροντίσουν τα πρόβατα της οικογένειας. Το πρωί προχωρά, οι δουλειές δρομολογούνται η μία μετά την άλλη και ο Νικηφόρος κάθεται για λίγο να ξαποστάσει και να καπνίσει ένα τσιγάρο. Τα δυο παιδιά απορροφημένα στο παιχνίδι με την μπάλα τους δεν πολυασχολούνται μαζί του, μέχρι που ο Μανόλης πηγαίνει να του ζητήσει λίγο νερό. Μαζί με τον μικρό όμως έρχεται και ο θάνατος για τον άτυχο Στεφανή, αφού του στήνουν καρτέρι και του φυτεύουν εφτά σφαίρες, μπροστά στα έκπληκτα μάτια του μικρού Μανόλη που βλέπει και αναγνωρίζει τον δολοφόνο. Μια βεντέτα που όλοι νόμιζαν ξεχασμένη αναζωπυρώθηκε με τον τραγικότερο τρόπο. Ο μοναδικός μάρτυρας δεν είναι διατεθειμένος να ανοίξει το στόμα του και να μιλήσει, καθώς τρέμει από τον φόβο του εξαιτίας της απειλής γι’ αντεκδίκηση σε αυτόν και την οικογένειά του. Ωστόσο, αυτό θα είναι ένα μυστικό που, όσον καιρό θα το κρατάει, θα τον καίει και θα τον βασανίζει. Οι συγχωριανοί και τα άτομα από τα διπλανά χωριά νομίζουν πως δε θα υπάρξει συνέχεια σε αυτό το άγριο φονικό, όμως κάνουν λάθος καθώς σύντομα θα ακολουθήσει κι άλλος φόνος, ακόμα τραγικότερος. Ένα κουβάρι γίνονται οι ζωντανοί με τους αδικοχαμένους, τα θύματα πληθαίνουν, οι έχθρες φουντώνουν, τα μίση δηλητηριάζουν τις ψυχές και ακόμη κι οι αθώοι μπαίνουν στο στόχαστρο, καθώς δεν μπορεί κανείς να διανοηθεί ποιος είναι αυτός που πραγματικά υποκίνησε την όλη βεντέτα. Μαζί με τους νεκρούς, όμως, υποφέρουν και οι ζωντανοί και μάλιστα αυτοί που δε φταίνε σε τίποτα. Μια μάνα με την κόρη της αναγκάζονται να ξεριζωθούν από τον τόπο τους για να γλιτώσουν την κατακραυγή των συγχωριανών τους και εν τέλει την ίδια τη ζωή τους. Από την Κρήτη μετοικούν σε ένα απομακρυσμένο χωριό των Ιωαννίνων, πιστεύοντας πως εκεί δε θα μπορέσουν να εντοπιστούν από κανέναν γνωστό τους. Η Μοίρα όμως έχει άλλα σχέδια και το πεπρωμένο κανείς δεν μπορεί να το αποφύγει, έστω κι αν αυτό εξελιχθεί εντελώς διαφορετικά από ό,τι φαντάζονταν, μέχρι να επέλθει τελικά ο πολυπόθητος Σασμός.

          Ο συγγραφέας πλέκει με περίτεχνο τρόπο ένα πολυπρόσωπο γαϊτανάκι παίρνοντας πραγματικά γεγονότα από βεντέτες που συνέβησαν τα τελευταία εκατό χρόνια στην Κρήτη και τοποθετώντας τους φανταστικούς ήρωές του έτσι ώστε να μοιάζουν απόλυτα αληθινοί. Γνήσια κρητική ντοπιολαλιά, μαζί με ξεχωριστούς ολοζώντανους και γραφικούς χαρακτήρες –που άλλους λατρεύουμε λόγω του θάρρους, της γενναιότητας και της εντιμότητάς τους, άλλους αντιπαθούμε λόγω της ανηθικότητας, του εγωισμού και του γινατιού τους, ενώ άλλους συμπονούμε λόγω των παθημάτων και της δυστυχίας τους–, μάς παρασύρουν σε μία περιπέτεια που κόβει την ανάσα, με την καλοστημένη πλοκή της, τις συνεχείς ανατροπές και τους προσεχτικά καλυμμένους ενόχους, αλλά και με τα λυρικά «διαλείμματα» των αποσπασμάτων της «Ερωφίλης» του Χορτάτση, που πίσω τους κρύβουν τον πραγματικό ένοχο της τραγικής αυτής βεντέτας. Οφείλω για μία ακόμη φορά θερμά συγχαρητήρια στον εξαίρετο Σπύρο Πετρουλάκη για τον αριστουργηματικό «Σασμό» του και σας προτείνω ανεπιφύλακτα να τον διαβάσετε, Φίλοι μου!

Υπόθεση Οπισθόφυλλου:

Ο άντρας σηκώνει το χέρι του και σημαδεύει. Οι επτά πυροβολισμοί που ακούγονται ωχριούν μπροστά στην κραυγή του παιδιού: «Πατέρα…». Αλήθεια ή πλάνη; Τυχαίο γεγονός ή βεντέτα; Οι καταστάσεις περιπλέκονται και παίρνουν ανεξέλεγκτη τροπή.

Ακολουθεί δεύτερος θάνατος – αυτήν τη φορά μια γυναίκα. «Τις γυναίκες και τα κοπέλια δεν τα σκοτώνουν. Αλλού να ψάξετε για τον φονιά. Όχι στη βεντέτα…» Τα λόγια των μυστών ακούγονται ουτοπικά.

«Πάρε την κοπελιά μας και αλαργέψετε αμέσως από την Κρήτη. Δεν θα αργήσει να γίνει κι άλλο κακό. Φύγετε…» Μια μάνα μαζί με την κόρη της, εν μία νυκτί, εξαφανίζονται από προσώπου γης. Ένα κλειδί μένει κρεμασμένο στην πρόκα του τοίχου και μια μαντινάδα στέκει ατελείωτη.

Όρη και θάλασσες, τραγούδια και κατάρες, οργή και χάδι. Μέσα στις αντιθέσεις της φωτιάς, οι άνθρωποι χτίζουν τα όνειρά τους. Ωστόσο, η θέληση και το πάθος δεν αρκούν. Τα πάντα

μπορούν να ανατραπούν ακαριαία.

Ένας ατέρμονος κύκλος αίματος συνεχίζεται και η παλιά βεντέτα, σαν εφιάλτης, σκορπά τον τρόμο ανάμεσα σε δυο χωριά της Κρήτης. Οι λέξεις ποτέ δεν είχαν αρκετή δύναμη για να περιγράψουν τόσο ακραία συναισθήματα. Τι θα μπορούσε να επιφέρει τη συμφιλίωση, τον πολυπόθητο Σασμό;