«ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ. ΚΥΠΡΟΣ 1948 – Η αρχή της Οδύσσειας», παρουσιάζει ο Ευάγγελος Μαυρουδής - Συστήνει η Κλειώ Τσαλαπάτη

    Ως γνήσια και αθεράπευτη λάτρης της λογοτεχνίας, διαβάζω κάθε είδος της, αλλά η μεγάλη μου αγάπη και σταθερή προτίμηση είναι και θα είναι το ιστορικό μυθιστόρημα, αφού ο μόνος ελκυστικός τρόπος για να μάθω την Ιστορία είναι μέσα από μια μυθοπλασία βασισμένη σε ιστορικά γεγονότα. Κατάλοιπα της παντελώς αδιάφορης και στείρας διδασκαλίας της Ιστορίας στα σχολικά μου χρόνια, όπου ο μόνος στόχος μου ήταν η μηχανική απομνημόνευση ονομάτων, γεγονότων και ημερομηνιών με μοναδικό σκοπό τη βαθμοθηρία χωρίς καμία πραγματική κατανόηση του ρόλου τους στην εξέλιξη και πορεία της ανθρωπότητας; Ίσως. Το θέμα είναι ότι κάθε ιστορικό μυθιστόρημα μου κεντρίζει αμέσως το ενδιαφέρον αφού μου δίνει την ευκαιρία να μάθω κάποιες ακόμη πτυχές του παρελθόντος, διαβάζοντας ένα πόνημα που έχει προκύψει από ενδελεχή έρευνα και κοπιαστική συγγραφή. Όταν αυτό το μυθιστόρημα τυχαίνει να είναι και έργο ενός καταξιωμένου στον χώρο συγγραφέα, με μακρά πείρα και επιτυχημένη διαδρομή στην εκπόνηση βιβλίων του συγκεκριμένου είδους, τότε ο ενθουσιασμός μου είναι ακόμα μεγαλύτερος.

    Με αφορμή το νέο έργο του εξαίρετου κ. Ευάγγελου Μαυρουδή με τίτλο «ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ. ΚΥΠΡΟΣ 1948 – Η αρχή της Οδύσσειας», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις αγαπημένες εκδόσεις Κέδρος, μου δίνεται η χαρά να φιλοξενήσω στους «Φίλους της Λογοτεχνίας» τον συγγραφέα ο οποίος αναλαμβάνει με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο να μας παρουσιάσει το μυθιστόρημά του. Τον ευχαριστώ ολόψυχα για τον χρόνο που μας διέθεσε, του εύχομαι καλή επιτυχία στο νέο του πόνημα και στο συνολικό συγγραφικό του έργο και σας προσκαλώ να διαβάσετε τα όσα έχει να μας πει γι’ αυτό, ώστε να τον γνωρίσετε κι εσείς λίγο καλύτερα!

Η ΥΠΟΘΕΣΗ:

    Το μυστικό και περιπετειώδες ταξίδι δύο στελεχών του ΑΚΕΛ τον Οκτώβρη του 1948, του τότε γενικού γραμματέα Φιφή Ιωάννου και του υπ’ αρ. 2 του Κόμματος, Ανδρέα Ζιαρτίδη, στα ελληνικά βουνά ώστε να συναντήσουν τον Νίκο Ζαχαριάδη και την ηγεσία του ΚΚΕ, είναι ο κεντρικός άξονας της αφήγησης στο καινούργιο βιβλίο του Ευάγγελου Μαυρουδή Το Ταξίδι: Κύπρος, 1948 – Η αρχή της οδύσσειας που κυκλοφόρησε μόλις από τις εκδόσεις Κέδρος.
    Στο Ταξίδι εμφανίζεται μια Κύπρος άγνωστη και ξεχασμένη σε πολλούς σήμερα. Έχοντας μόλις γλιτώσει από το Ολοκαύτωμα, 50.000 Εβραίοι πρόσφυγες ζουν έξω από την Αμμόχωστο και τη Λάρνακα σε βρετανικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως με αγκαθωτά συρματοπλέγματα και ξύλινους πύργους με προβολείς, κατασκευασμένα από Γερμανούς αιχμαλώτους πολέμου. Στις σελίδες του ιστορικού μυθιστορήματος ζωντανεύουν εικόνες από την Έξοδο του Λέοντα Γιούρις, που μετέφερε στον κινηματογράφο ο Ότο Πρέμιγκερ, με την αφήγηση εδώ να διεισδύει βαθύτερα στο νησί αναδύοντας μία Κύπρο διαιρεμένη όχι μόνο εθνικά αλλά και πολιτικά στον απόηχο του Εμφυλίου πολέμου που κορυφώνεται στην Ελλάδα.
 
ΟΔΥΣΣΕΙΑ:

    Παραλλάσσοντας την Οδύσσεια ο συγγραφέας παρακολουθεί στα 24 κεφάλαια του βιβλίου (α-ω: η αρχή καθενός στολίζεται με ξεχωριστές βινιέτες-πενάκια της Σταυρούλας Βελισσαροπούλου) τους δυο ταξιδιώτες να περιπλανώνται στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Οι Κύπριοι απεσταλμένοι έρχονται σε επαφή με τους ομοϊδεάτες τους που δίνουν τις δικές τους μάχες πολεμώντας το σχέδιο Μάρσαλ, πότε μόλις εκπαραθυρωμένοι από την εξουσία (Γαλλία), πότε έχοντας αναρριχηθεί στην κυβέρνηση πραξικοπηματικά (Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία) πότε αλληλομισούμενοι και συγκρουόμενοι μεταξύ τους (Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία). Η επαφή των δύο με τα «άστεα» και των «νόον» όλων αυτών των ανθρώπων θα επηρεάσει δραματικά την ιδεολογία τους ενώ οι απόψεις του αρχηγού του ΚΚΕ, Νίκου Ζαχαριάδη, θα συμβάλλουν στην ανατροπή της μέχρι τότε πολιτικής του ΑΚΕΛ. Η ερωτική σχέση του ενός με μία Ελληνοεβραία τραγουδίστρια της όπερας θα οικοδομήσει τον μύθο του έργου αλλά και τον μίτο που θα κληθεί να ξετυλίξει ο 29χρονος Ισραηλινός δημοσιογράφος που για να καλύψει την κηδεία του προέδρου Μακάριου επισκέπτεται το νησί 29 χρόνια αργότερα, στην πραγματικότητα όμως αναζητά την ταυτότητα του πραγματικού του πατέρα.
    Με κινηματογραφικό τρόπο ο συγγραφέας μεταφέρει τον αναγνώστη στις πόλεις-σταθμούς του ταξιδιού και αναλύει τον ελληνοκυπριακό διχασμό και τις αντιπαραθέσεις με τους Τούρκους και τους Βρετανούς. Ο επίσκοπος Κιτίου και μετέπειτα αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο τότε βοηθός εισαγγελέα και αργότερα ηγέτης των Τουρκοκυπρίων Ραούφ Ντεκτάς, ιστορικά στελέχη της ελληνικής και της κυπριακής Αριστεράς, πασίγνωστοι εκείνη την εποχή φιλελεύθεροι πολιτικοί, ηγέτες της Δεξιάς, επιστήμονες, καλλιτέχνες, αλλά και αξιωματούχοι της αποικιακής κυβέρνησης και των μυστικών υπηρεσιών συγκροτούν μια ανάγλυφη τοιχογραφία της κυπριακής κοινωνίας, που φωτίζει την πορεία του νησιού προς την ένοπλη σύγκρουση, τον διχασμό και το αδιέξοδο.
 
ΤΑ ΠΕΝΤΕ «ΤΑΞΙΔΙΑ»:
    

    Διαβάζοντας το Ταξίδι μπορεί να διακρίνει κανείς τις πέντε επιμέρους προσεγγίσεις, ουσιαστικά τα πέντε «ταξίδια» που απαιτήθηκαν για την πραγματοποίησή του. Το πρώτο από αυτά είναι ένα ταξίδι στον χρόνο, στο 1948, καθώς δεν είναι απλό να ταξιδέψει ένας συγγραφέας τους αναγνώστες του στο παρελθόν πειστικά, χωρίς πρωθύστερα. Δεν αρκεί ένα ταξίδι στη σύγχρονη Κύπρο, ούτε οι συζητήσεις με σημερινούς κατοίκους της, οι περισσότεροι από τους οποίους είτε δεν είχαν γεννηθεί είτε βρίσκονταν τότε σε παιδική ηλικία, για τις απαραίτητες πληροφορίες. Καθώς μάλιστα η εξουσία έχει περάσει από τους Άγγλους στους Κύπριους εδώ και εξήντα χρόνια, οι περισσότεροι δρόμοι έχουν αλλάξει ονομασία, η δομή και η έκταση των πόλεων έχει τροποποιηθεί. Ο συγγραφέας, όπως δείχνουν οι πληροφορίες που παρατίθενται στο Παράρτημα του βιβλίου, αξιοποίησε παλιούς τουριστικούς οδηγούς και χάρτες, αρχιτεκτονικά λευκώματα, απομνημονεύματα ντόπιων και ξένων που έζησαν εκείνη την εποχή στο νησί. Έτσι βλέπουμε να περιγράφεται το παλιό νοσοκομείο της Λευκωσίας, που έχει σήμερα γκρεμιστεί, τα ανύπαρκτα πια καμπαρέ της πλατείας Μεταξά, το εσωτερικό του σημερινού Προεδρικού Μεγάρου (τότε Κυβερνείο) μέσα από δημοσιεύματα επισκεπτών της εποχής.
    Το δεύτερο «ταξίδι» αφορά τους ήρωες που διαμορφώνουν την πλοκή του έργου. Πρόκειται για ένα ταξίδι αυτογνωσίας και αναζήτησης ταυτότητας. Ο αφηγητής ψάχνει τον πραγματικό του πατέρα ξεδιπλώνοντας παράλληλα τη δική του προσωπικότητα. Η μητέρα του δεν θα παραδεχτεί ποτέ την αλήθεια. «Τα μυστικά είναι η πανοπλία μας», θα ομολογήσει εκείνος, ένας ειρηνιστής, που αισθάνεται ολοκλήρωση όταν, ένστολος, κρατά το όπλο του στα Κατεχόμενα (εν προκειμένω της Παλαιστίνης, όχι της Κύπρου) διαπιστώνοντας ότι δεν προβληματίζεται πια για την ταυτότητά του καθώς αισθάνεται να ανήκει κάπου. Η διαφορετικότητα στη θρησκεία των ηρώων (Εβραίοι, χριστιανοί, μουσουλμάνοι), στην εθνικότητα (Έλληνες, Τούρκοι, Άγγλοι, Ισραηλινοί, Άραβες), στην ιδεολογία (κομμουνιστική, φιλελεύθερη) και στη νοοτροπία (φανατισμός, διαλλακτικότητα) θα δοκιμαστεί στην εξέλιξη της πλοκής του έργου στην πράξη από την ίδια τη ζωή.
    Το τρίτο «ταξίδι» εμπίπτει στα όρια της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας και αφορά τις πόλεις που επισκέπτονται οι ήρωες: Κάιρο, Παρίσι, Μασσαλία, Πράγα, Βουδαπέστη, Βελιγράδι, Σκόπια, Βουκουρέστι. Εδώ τα πράγματα είναι πιο δύσκολα σε σύγκριση με το «ταξίδι» στην Κύπρο. Ο συγγραφέας αναφέρει τις γραπτές, τις φωτογραφικές και τις κινηματογραφικές πηγές του για την περιγραφή των συγκεκριμένων σημείων των πόλεων που περνούν οι δυο ταξιδιώτες αλλά και των καταστάσεων τις οποίες βιώνουν. Εξηγεί όσα χρειάζονται για να γίνουν κατανοητές λεπτομέρειες που σε άλλες εποχές ήταν ίσως αυτονόητες. Ο Φιφής Ιωάννου λ.χ. γράφει ότι στην Πράγα ήταν όλα δωρεάν, αλλά το τι ακριβώς συνέβαινε προκύπτει από εφημερίδες της εποχής όπου περιγράφονται οι λεπτομέρειες της διαδικασίας. Χρειάζεται προσοχή γιατί ο κίνδυνος των αναχρονισμών σε τέτοιου είδους δια-χρονικά ταξίδια ενεδρεύει. Η επίγνωση των εξελίξεων (λ.χ. τεχνολογικών) δεν είναι αρκετή για να μπορεί να «αναπαλαιώσει» κανείς σύγχρονες εικόνες. Οι κοινωνικές και ιδεολογικές αλλαγές έχουν αφαιρέσει πράγματι κτίσματα και μνημεία (λ.χ. κομμουνιστικά) που υπήρχαν τότε, έχουν προσθέσει όμως και αντίστοιχα αξιοθέατα για τα οποία, μολονότι δείχνουν αρχαιολογικά, είναι απαραίτητο να προσδιοριστεί η ημερομηνία της ανέγερσης τους (λ.χ. τα Φαραωνικά μνημεία στο Κάιρο που έγιναν επί Νάσερ).
    Το τέταρτο «ταξίδι» είναι ένα ταξίδι Ιστορίας σε κάθε ξεχωριστή τη συγκεκριμένη εποχή. Είναι αδύνατο να έχει επισκεφθεί κανείς τη Μασσαλία το 1948 χωρίς να βιώσει τις αιματηρές μάχες για το σχέδιο Μάρσαλ ή το Κάιρο χωρίς να δει τους βομβαρδισμούς από τον Αραβοϊσραηλινό πόλεμο ή τις βομβιστικές ανατινάξεις κτιρίων από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Στο Παρίσι τον Οκτώβρη του 1948 πραγματοποιείται η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών όπου διατυπώνονται σχέδια ειρήνευσης για τον ελληνικό Εμφύλιο. Στις πρωτεύουσες των Λαϊκών Δημοκρατιών μεταφέρονται τις ίδιες μέρες χιλιάδες Ελληνόπουλα από τους αντάρτες της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης. Όλα αυτά αποτελούν επιμέρους κεφάλαια σε ιστορικά βιβλία, στην αναβίωση όμως της πραγματικότητας συνταξιδεύουν όλα μαζί.
    Το πέμπτο και τελευταίο «ταξίδι» αφορά τις ιδεολογικές αλλαγές. Η ιδεολογική και κομματική αδιαλλαξία θεωρείται προσόν και διατυμπανίζεται από πολλούς. Είναι άλλωστε η κυριότερη αιτία για τις συγκρούσεις ανάμεσα σε «αταλάντευτους» και «ενδοτικούς», σε «δογματικούς» και «αναθεωρητές», σε «έντιμους» και «οπορτουνιστές». Μετά το τέλος του ταξιδιού ο κεντρικός ήρωας του έργου, ο πρώην γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Φιφής Ιωάννου λέει στον διάδοχό του, Εζεκία Παπαϊωάννου, σύμφωνα με γραπτό σημείωμα του δεύτερου, ότι ανάμεσα στην ορθή πατριωτικά και στην ορθή κομματικά γραμμή, όπως την αντιλαμβάνεται ο ίδιος, εκείνος επιλέγει την πρώτη, και εφόσον το Κόμμα εμμένει στην άλλη άποψη, αποχωρεί από το Κόμμα. Ο πρώην Χίτης και Εοκαβίτης γιατρός, Γιαννάκης Παπαδόπουλος, παραδέχεται ότι «η ίδια η ζωή που σου δείχνει ότι πρέπει να αλλάξεις, εμποδίζει την αλλαγή» και «ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη αυταπάτη από το να θέλει κανείς να επιβάλει με τη βία την πολιτική του άποψη». Ο αγωνιστής δικηγόρος και δήμαρχος Πάφου, Χριστόδουλος Γαλατόπουλος, που είχε φυλακιστεί για τις εθνικές του ιδέες, θεωρεί το ίδιο ενόχους «όλα τα καθωσπρέπει μέλη της κοινωνίας», τους δημόσιους λειτουργούς, τους δικαστές, τους δικηγόρους, τους στρατιωτικούς και τους στρατευμένους πολίτες που υπηρέτησαν τον ναζισμό. «Τα πιο ειδεχθή εγκλήματα διαπράττονται από πρόσωπα ταπεινά, από μέτριους ανθρώπους, οι οποίοι αρνούνται την ατομική ευθύνη και την προσωπική κρίση. Ακόμη και όταν διαφωνούν και δεν εντάσσονται σε ένα σχήμα ή σε μια θεωρία, όπως συνέβη με τον ναζισμό».

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ:

    Σε όλα τα έργα του ο συγγραφέας διαπραγματεύεται μεγάλα, εθνικά και τραυματικά θέματα όπως η Μικρασιατική Καταστροφή (τριλογία Επιστροφή στη Σμύρνη, 2010-11), ο Εμφύλιος (Το Κόκκινο Τανγκό, με τον Κώστα Κουτσομύτη, 2016), οι αντιφάσεις της γενιάς του Πολυτεχνείου (Ο χρόνος με τη Ρόζι, 2013), όλα από τις εκδόσεις Κέδρος. Στο Ταξίδι αναλύει το παρελθόν του Κυπριακού, το οποίο βρίσκεται διαρκώς σε μία επικίνδυνη επικαιρότητα. Άλλωστε είναι γνωστό ότι το ζήτημα δεν ξεκίνησε με την τουρκική εισβολή το 1974, ούτε με τον αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955, ούτε με το δημοψήφισμα του 1950. Ο συγγραφέας δείχνει τις βαθιές ρίζες της σύγκρουσης στην κυπριακή κοινωνία που διαιωνίζουν το μίσος και τον διχασμό. Η πάροδος του χρόνου δεν προσφέρει λήθη, επιπλέον μάλιστα δυσκολεύει οποιαδήποτε συμφωνία όσο η αυτογνωσία είναι πλημμελής. Το Ταξίδι δείχνει να υπηρετεί την ανάγκη της συλλογικής αυτογνωσίας για το Κυπριακό. Το τι μέλλει γενέσθαι είναι υπόθεση των κατοίκων της Κύπρου.

Ευάγγελος Μαυρουδής

 
«ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ. ΚΥΠΡΟΣ 1948 – Η αρχή της Οδύσσειας», του Ευάγγελου Μαυρουδή

Εκδόσεις: Κέδρος
Σελίδες: 672
Τιμή: 19,90€
 
Υπόθεση Οπισθόφυλλου:
 
Ένας Ισραηλινός δημοσιογράφος, αναζητώντας την ταυτότητα του πατέρα του, φτάνει το 1977 στην Κύπρο. Οι πληροφορίες που συγκεντρώνει αποκαλύπτουν μια συνταρακτική αλήθεια, ενώ στην υπόθεση φαίνεται να εμπλέκονται τα ονόματα δύο κορυφαίων στελεχών της κυπριακής Αριστεράς, ένας από τους οποίους διατηρούσε κρυφή σχέση με την Ελληνοεβραία μητέρα τού δημοσιογράφου. Συγχρόνως, όσα μαθαίνει για το ταξίδι των δύο στελεχών στην Ελλάδα τον Οκτώβρη του 1948 και την πολύμηνη περιπέτειά τους στην Ευρώπη και στην Αφρική ρίχνουν φως στις απαρχές του Κυπριακού λίγο πριν από την έκρηξη.
 
Με κινηματογραφικό τρόπο ο συγγραφέας μεταφέρει τον αναγνώστη στις πόλεις-σταθμούς τού ταξιδιού και παρουσιάζει τον ελληνοκυπριακό διχασμό και τις αντιπαραθέσεις με τους Τούρκους και τους Βρετανούς. Ο επίσκοπος Κιτίου και μετέπειτα αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο τότε βοηθός εισαγγελέα και αργότερα ηγέτης των Τουρκοκύπριων Ραούφ Ντενκτάς, ιστορικά στελέχη της ελληνικής και της κυπριακής Αριστεράς, πασίγνωστοι εκείνη την εποχή φιλελεύθεροι πολιτικοί, ηγέτες της Δεξιάς, επιστήμονες, καλλιτέχνες, αλλά και αξιωματούχοι της αποικιακής κυβέρνησης και των μυστικών υπηρεσιών συγκροτούν μια ανάγλυφη τοιχογραφία της κυπριακής κοινωνίας, που φωτίζει την πορεία του νησιού προς την ένοπλη σύγκρουση, τον διχασμό και το αδιέξοδο.

Βιογραφικό συγγραφέως:

 
    O Eυάγγελος Μαυρουδής, μικρασιατικής καταγωγής, γεννήθηκε το 1953 στην Αθήνα. Είναι γιατρός και ζει στη Ραφήνα. Ασχολείται με το ιστορικό μυθιστόρημα. Από τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά του: «Η θάλασσά μας» (2010), «Ittihat ve Terakki» (2010), «Φως εξ Ανατολών» (2011) που αποτελούν την τριλογία «ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ», «Ο χρόνος με τη Ρόζι» (2013), «Το κόκκινο τανγκό» (γραμμένο μαζί με τον Κώστα Κουτσομύτη, 2016). «Το ταξίδι» είναι το έκτο βιβλίο του.