«ΑΝΝΑ ΚΑΡΕΝΙΝΑ», του Λέοντος Τολστόι – Γράφει ο Γιώργος Πανόπουλος

«ΑΝΝΑ ΚΑΡΕΝΙΝΑ», του Λέοντος Τολστόι – Γράφει ο Γιώργος Πανόπουλος 
Εκδόσεις: Άγρα – Σελίδες: 1.262 (Εξαντλημένο)
Εκδόσεις: Γκοβόστη – Σελίδες: 960
 
    Κι αν δεν έχει χαρακτηριστεί από όλους το καλύτερο μυθιστόρημα όλων των εποχών, σίγουρα από τους περισσότερους εντάσσεται στα τρία κορυφαία. Η «Άννα Καρένινα», εκτός των άλλων, είναι ένα υπόδειγμα συγγραφής, ένα λογοτεχνικό κομψοτέχνημα, που έχει να σου μάθει πολλά. Ο ίδιος ο Τολστόι, μεταξύ άλλων, το αποκήρυξε στα τελευταία χρόνια της ζωής του, αλλά έμεινε να φωτίζει στην αιωνιότητα μια όψη της ρωσικής κουλτούρας. Με μια εισαγωγή τόσο αβανταδόρικη και κυκλικές αφηγήσεις, η αφήγηση του συγγραφέα σε συνεπαίρνει σε ένα ταξίδι, που αποτελεί το απαύγασμα όλων των ηθικολογικών και υπαρξιακών αναζητήσεών του. Χωρίς να γίνεται ηθικοπλάστης, κατορθώνει να εμποτίσει σε όλο το κείμενο –σε κάθε φράση– το μήνυμά του, ώστε να απορείς κι εσύ στο τέλος για τι πράγμα ήθελε να μας μιλήσει. Γιατί είναι «Άννα Καρένινα» ο τίτλος;
    Η ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή. Η Άννα Καρένινα σπεύδει να συμφιλιώσει τον αδελφό της με τη γυναίκα του, των οποίων ο γάμος κλονίζεται ύστερα από την απιστία του πρώτου. Στο ταξίδι της με το τρένο γνωρίζει τη μητέρα του Βρόνσκι, από τον οποίο γοητεύεται πριν καν τον γνωρίσει, μόνο από τα λόγια εκείνης για τον γιο της. Ερχόμενη από έναν συμβατικό γάμο, αφήνεται στη γοητεία του. Κι ενώ προσπαθεί να συνετίσει με αυστηρό ύφος τη νύφη της και τον αδελφό της, εμπλέκεται η ίδια σε ένα ερωτικό πάθος. Την ίδια ώρα ο Βρόνσκι, σαν επιπόλαιος νεαρός, αθετεί τον λόγο του στη νεαρή Κίτη και διεκδικεί την Άννα. Ο Καρένιν, εμμένοντας σε έναν καθωσπρεπισμό ή μια ανιδιοτελή αγάπη που του προστάζει τόσο η θέση του όσο και η θρησκεία του, αρνείται να της δώσει το διαζύγιο. Έτσι η Άννα φεύγει με τον εραστή της, όταν μάλιστα μένει έγκυος από αυτόν, εγκαταλείποντας το πρώτο της παιδί. Η ζήλεια της όμως δεν την αφήνει να ζήσει ευτυχισμένη, ενώ η εγωιστική της δίψα για εκδίκηση την οδηγεί στο απονενοημένο διάβημα.
    Στον αντίποδα παρακολουθούμε τον Λέβιν, έναν γαιοκτήμονα με ανησυχίες να αγαπά την Κίτη. Αποδέχεται την απόρριψή της λόγω του Βρόνσκι, αλλά παραμένει καρτερικός. Όταν λοιπόν οι δρόμοι τους ξανασυναντιούνται, ο γάμος είναι η μοναδική οδός. Μέσα σε μια συνηθισμένη καθημερινότητα προσπαθούν να επιλύσουν τα όποια προβλήματά τους και να στήσουν ένα στέρεο σπιτικό.
    Ο Λέων Τολστόι συνθέτει το ψηφιδωτό της ρωσικής αριστοκρατίας, βυθισμένης στη διαφθορά και την υποκρισία, και το κατακερματίζει. Μέσα από τους ήρωες προσπαθεί να αναδείξει τον δρόμο για την ευτυχία, αλλά όπως μας επισημαίνει στην έναρξη αυτός είναι ένας, ενώ οι πηγές δυστυχίας μπορεί να είναι πολλές. Η Άννα Καρένινα βρίσκεται σε έναν συμβατικό γάμο κι όταν θέλει να κάνει την επανάστασή της βάζει τις ανάγκες της πάνω από όλα. Χωρίς να αλλάξει σε τίποτα η ίδια, θέλει να αλλάξει τα πάντα. Συνεχίζει να παριστάνει την άρρωστη ή να χρησιμοποιεί την αρρώστια της, εξακολουθεί να ζηλεύει και να παραπονιέται για τα ίδια πράγματα, ενώ την ίδια ώρα αναζητά την εξιλέωση με υποκριτικό τρόπο στη φιλανθρωπία. Είναι φανερό ότι ο συγγραφέας δεν τη συμπαθεί, αλλά η φιγούρα της στο κείμενο αλλάζει και μας παραδίδει μια ηρωίδα που τουλάχιστον τη λυπόμαστε. Η Άννα είναι η κυρία της υψηλής κοινωνίας, έτοιμη να κουνήσει το δάχτυλο, έτοιμη να δικαιολογήσει τον εαυτό της και να προσπαθήσει να μας πείσει ότι ζει κάτι ξεχωριστό. Δυστυχώς, δεν κατάφερε να το ζήσει όπως θα ήθελε. Ίσως γιατί, όπως λέει ο συγγραφέας, δεν μπορείς να νιώθεις καλά πράττοντας το άδικο. Δεν μπόρεσε να το ζήσει, γιατί δεν τα είχε βρει με τον εαυτό της πάνω από όλα, κι έτσι στο τέλος τιμωρείται.
Αντίθετα η Κίτη καταφέρνει να βρει συγχώρεση γιατί είναι ειλικρινής και ξαναμπαίνει στο δρόμο του Λέβιν. Ο Λέβιν, αν και ευκατάστατος, διαρκώς αμφισβητεί τις πηγές του πλούτου. Στοχάζεται και επιθυμεί να συμβάλλει σε έναν πιο δίκαιο κόσμο. Γράφει μια μελέτη και επιδοκιμάζει μια αγροτική μεταρρύθμιση. Μέσα στα άλλα αμφισβητεί την ύπαρξη του Θεού, την οποία παραδέχεται στο πρόσωπο της αγάπης. Αναμφισβήτητα αυτός ο ήρωας είναι η αποτύπωση του ίδιου του συγγραφέα στο χαρτί.
    Σε μια κοινωνία λοιπόν, που μαστίζεται από ηθικό εκτραχηλισμό και υλικοκρατική αλλοτρίωση, το φαίνεσαι θριαμβεύει και φαντάζει ως η μόνη διέξοδος. Η Άννα θα μπορούσε να έχει μια ερωτική περιπέτεια και όλα θα ήταν καλά, σαν τις περιπέτειες του αδελφού της. Ο Λέβιν ανοίγει τον δρόμο και μας θυμίζει ότι η αγάπη και οι σχέσεις μπορεί να διακατέχονται κι αυτές από συμφέρον, αλλά θέλουν κόπο, θέλουν διαρκή εξέλιξη και εσώτερο αυτοπροσδιορισμό.
    Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα είναι ελκυστικό και για έναν ακόμα λόγο. Βρίσκεται στο μεταίχμιο από πολλές απόψεις. Συγγράφεται όταν το ρεύμα του ρομαντισμού σχεδόν τελειώνει κι έτσι, ενώ αχνοφαίνονται ρομαντικά στοιχεία εντός του, αναδεικνύονται ταυτόχρονα ρεαλιστικά. Από την άλλη, βρισκόμαστε στο τέλος της δουλοπαροικίας, κι ο Τολστόι μάς θέτει ένα βήμα πριν τη Σοβιετική επανάσταση. Με μεγάλη τόλμη μπολιάζει στο έργο του ιδέες όπως την αναδιανομή εργασιών και γης, την ισότητα των δυο φύλων και τον σεβασμό στους αλλοεθνείς. Λύση όλων είναι η παιδεία, η ανιδιοτελής αγάπη, η υπέρτατη εκείνη εντολή που απορρέει από το νόημα του χριστιανισμού. Στόχος του ανθρώπου είναι η τελείωσή του και να κάνει πάντα το καλό.
    Ίσως ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας ήθελε να αντιπαραβάλει δυο γάμους. Ίσως ήθελε να μας παρουσιάσει τον πιο ολοκληρωμένο του ήρωα, τον Λέβιν. Ίσως η Άννα Καρένινα καθρεφτίζει έναν ακόμα μεγάλο πειρασμό. Το σίγουρο είναι ότι έγραψε ένα αριστούργημα για το οποίο ό,τι και να πούμε είναι λίγο κι όσο και να το διαβάζουμε, κάτι ακόμα θα ανακαλύπτουμε.
 
Υπόθεση Οπισθόφυλλου:

 
O Τολστόι μάς παροτρύνει: Σκάψε βαθύτερα. Προσπάθησε σκληρότερα. Στόχευσε υψηλότερα. Δώσε μεγαλύτερη προσοχή στον κόσμο γύρω σου και θα δεις πως είναι σαν μια τεράστια ορχήστρα, μια μεγάλη μουσική συμφωνία από μοναδικές μελωδίες, αναλογίες και διαφορετικότητες που εμφανίζονται ξανά και ξανά, και που κάποτε τις παρατηρούμε, αλλά αυτές υπάρχουν στο υποσυνείδητό μας ακόμη και χωρίς εμάς.
Francine Prose, Αμερικανίδα συγγραφέας
 
Η Άννα Καρένινα είναι ένα αριστούργημα που ταξιδεύει από γενιά σε γενιά, μεταφέροντας προβληματισμούς αναλλοίωτους ανά τους αιώνες. Έργο επικό, με τεράστιο εύρος και βάθος θεμάτων, στο οποίο βρίσκονται σε τέλεια ισορροπία το δράμα, η ηθική και ο φιλοσοφικός στοχασμός. Πώς πρέπει να ζήσουμε τη ζωή μας όταν οι πλέον προσφιλείς ψευδαισθήσεις μας διαλύονται; Από ποια πιστεύω πρέπει να πιαστούμε τότε; Νά ένα ερώτημα…
Ένα μυθιστόρημα για το νόημα της ζωής και της ευτυχίας. Ο Τολστόι διδάσκει ότι το αιώνιο λάθος των ανθρώπων είναι να ταυτίζουν την ευτυχία τους με την πραγματοποίηση των πόθων τους. Την ίδια στιγμή μέσα από απλά γεγονότα, ο Τολστόι συνθέτει ένα βαθύ και διαχρονικό μυθιστόρημα για τα ακανθώδη ζητήματα της ζωής και της θρησκευτικής πίστης.
 
Με τις δραματικές αντιπαραθέσεις των χαρακτήρων, η Άννα Καρένινα ανάγεται σε τέχνη υψηλών προδιαγραφών. Οι ήρωες και τα θέματα του βιβλίου υπερβαίνουν τα χρονικά και χωρικά όριά τους, καθώς αντιπροσωπεύουν την αέναη πάλη του ανθρώπου να κατανοήσει το μυστήριο της ζωής ενώ πρέπει να συμφιλιωθεί με την πραγματικότητα του θανάτου.